4 năm trước, đảng Dân chủ ăn mừng trước thất bại bầu cử của ông Donald Trump, coi chiến thắng họ đạt được là thắng lợi lớn đối với nền dân chủ và báo hiệu tầm nhìn tiến bộ mới cho nước Mỹ.
Nhưng tình thế giờ đây đã đổi khác, khi ông Trump trở lại nắm quyền sau chiến thắng bầu cử vang dội, phe Dân chủ mất quyền kiểm soát cả Nhà Trắng lẫn Thượng viện, không có một người lãnh đạo rõ ràng hay con đường khả dĩ nào giúp họ vực dậy đảng của mình.
Tổng thống Joe Biden và Đệ nhất phu nhân Jill Biden chào đón vợ chồng Tổng thống đắc cử Donald Trump tại Nhà Trắng trước lễ nhậm chức hôm 20/1. Ảnh: Washington Post
Đảng Cộng hòa hiện kiểm soát cả ba nhánh trong chính quyền. Tổng thống Trump tuyên bố sẽ đảo ngược nhiều thành tựu mà đảng Dân chủ đã gây dựng trong những năm qua và theo đuổi các chính sách trái ngược với niềm tin của họ.
Và không giống như nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, đảng Dân chủ hiện không được hỗ trợ bởi những tiếng nói phản đối tân Tổng thống trong xã hội. Các cuộc biểu tình phản đối ông Trump ngày nhậm chức năm 2017 từng thu hút hàng nghìn thành viên. Nhưng hôm 20/1, sự kiện tương tự ở Washington chỉ có vài trăm người tham gia.
Lễ nhậm chức tổng thống năm nay được tổ chức bên trong nhà mái vòm Rotunda của Điện Capitol, không gian tương đối chật hẹp, khiến các quan khách phải ngồi sát nhau, ngay cạnh bục phát biểu của ông Trump.
Điều đó đã tạo nên hình ảnh đầy cay đắng với đảng Dân chủ, khi ông Biden và các thành viên hàng đầu của họ phải ngồi ngay sát ông Trump, nghe Tổng thống thứ 47 đọc bài diễn văn chỉ trích 4 năm ông Biden điều hành đất nước là "một thảm họa".
Ông cho rằng nước Mỹ dưới thời Biden "đang trên đà suy tàn", thậm chí "không thể giải quyết cuộc khủng hoảng đơn giản trong nước", trong khi ông Biden ngồi bên cạnh với vẻ trầm ngâm và đôi môi mím chặt.
"Tôi phải nói rằng đó là giọng điệu rất đen tối", thượng nghị sĩ Dân chủ Tammy Baldwin nói, đề cập đến diễn văn nhậm chức của Tổng thống Trump.
Không có nhiều khoảnh khắc các đảng viên Dân chủ thể hiện cảm xúc thật sự tại buổi lễ. Dù vậy, chúng vẫn được gói gọn trong tiếng thở dài nhẹ của cựu đệ nhất phu nhân Jill Biden trước khi bà bắt đầu đi qua Đồi Capitol, tiếng cười khúc khích không che giấu từ cựu ngoại trưởng Hillary Clinton khi ông Trump cam kết đổi tên Vịnh Mexico thành Vịnh Mỹ và dấu thánh giá mà cựu tổng thống Biden thực hiện khi thượng nghị sĩ Amy Klobuchar, người điều hành lễ nhậm chức, nhắc đến nỗ lực chuyển giao quyền lực trong hòa bình.
Một số người lại phản ứng bằng cách không làm gì. Trong lúc các đảng viên Cộng hòa vỗ tay nhiệt liệt và đứng dậy khi Tổng thống Trump đề cập đến những mục tiêu chính sách của mình, các đảng viên Dân chủ chỉ ngồi im lặng, khoanh tay.
Ông Biden và ông Trump tại lễ nhậm chức ở Đồi Capitol ngày 20/1. Ảnh: Reuters
Nhưng những người không tham dự lễ nhậm chức lại tỏ ra thiếu kiềm chế hơn. Hạ nghị sĩ Dân chủ Alexandria Ocasio-Cortez tuyên bố trên mạng xã hội rằng bà "không tôn vinh những người bị cáo buộc lạm dụng tình dục", dường như nhằm công kích ông Trump.
Một bồi thẩm đoàn ở Manhattan năm 2023 ra phán quyết rằng ông Trump đã có hành vi lạm dụng tình dục và phỉ báng cựu nhà báo E. Jean Carroll. Tổng thống cũng từng bị hàng chục phụ nữ khác cáo buộc tấn công hoặc quấy rối tình dục, song ông phủ nhận mọi hành vi sai trái.
Hạ nghị sĩ Ilhan Omar trong khi đó chỉ trích những người theo đảng Dân chủ khác đã đến dự lễ nhậm chức sau nhiều năm gọi ông Trump là "mối đe dọa đối với nền dân chủ".
Sau sự kiện, một số đảng viên Dân chủ cho rằng hình ảnh các tỷ phú, giám đốc điều hành doanh nghiệp ngồi trước thẩm phán Tòa án Tối cao, ứng viên nội các và nghị sĩ tại lễ nhậm chức cho thấy Tổng thống Trump là người ưu tiên giới tinh hoa giàu có hơn tất cả.
"Tôi bị sốc trước hình ảnh các tỷ phú công nghệ ngồi trước thẩm phán Tòa án Tối cao và thành viên nội các", thượng nghị sĩ Dân chủ Richard Blumenthal cho biết. "Các thống đốc bị chuyển đến một phòng riêng, kể cả những thống đốc Cộng hòa. Đó là hình ảnh về một chính phủ đang được rao bán".
Celinda Lake, nhà thăm dò ý kiến nổi tiếng của đảng Dân chủ, cho biết cách hữu hiệu nhất để các thành viên đảng Dân chủ phản hồi với thông điệp chính sách của Tổng thống Trump là giữ im lặng.
"Chúng ta cần chờ chương trình nghị sự của ông ấy phản tác dụng. Để giật được một con cá lớn, bạn cần phải thả dây câu cho cá chạy tự do đã", bà nói.
Thượng nghị sĩ Tim Kaine cũng chia sẻ lời khuyên tương tự tới những đảng viên Dân chủ khác.
"Hãy biết cách chọn chiến trường. Sẽ có rất nhiều cuộc chiến. Chúng ta không cần phải chạy theo mỗi khi ông ấy nhắc đến Greenland", Kaine nói, ám chỉ những lời đe dọa trước đó của ông Trump về việc buộc Đan Mạch phải bán hòn đảo cho Mỹ.
"Mỗi người sẽ có cách nhìn nhận hơi khác nhau về vấn đề này tùy thuộc vào nơi họ ở và cử tri là ai, nhưng hãy chọn cuộc chiến của bạn và chọn những cuộc chiến thực sự phải có tác động đến người dân", ông nhấn mạnh.
Ông Trump phát biểu trong lễ nhậm chức tại Đồi Capitol ngày 20/1. Ảnh: AP
Kaine cho hay ông sẽ tập trung vào cuộc đua giành chức thống đốc bang Virginia vào cuối năm nay, gọi đây là "điều thực tế mà chúng ta có thể làm để bắt đầu gửi đi một thông điệp tốt đẹp".
Một số đảng viên Dân chủ vẫn nuôi dưỡng niềm tin rằng đến một ngày, cử tri sẽ bộc phát nỗi bất bình với ông Trump, khi họ hiểu thêm về những gì Tổng thống đang lên kế hoạch thực hiện.
"Tôi nghĩ những gì bạn sẽ thấy là một quá trình tích tụ giận dữ khá kịch tính vào mùa xuân năm nay", thượng nghị sĩ Dân chủ Edward J. Markey dự đoán.
Theo ông, khi các sáng kiến, kế hoạch của chính quyền Trump được công bố chi tiết, sẽ có nhiều người Mỹ phản đối hơn. "Chỉ cần một chút thời gian nữa để người dân hiểu hoàn toàn lập trường của họ", Markey nói, thêm rằng phe Dân chủ có thể dựa vào các cơ quan lập pháp, cả cấp bang và liên bang, để chống lại nỗ lực của ông Trump nhằm đảo ngược các quyết định dưới thời ông Biden.
Nhưng ít nhất trong hai năm tới, phe Dân chủ chỉ chiếm thiểu số ở cả lưỡng viện quốc hội và đảng của họ sẽ phải vật lộn để có được một thông điệp mạch lạc, nhất quán khi ông Trump điều hành Nhà Trắng, giới quan sát đánh giá. Điều đó có thể khoét sâu thêm nỗi cay đắng của họ.
Tại Thượng viện, hàng loạt ứng viên nội các gây tranh cãi của Tổng thống Trump đã vượt qua quá trình phê chuẩn mà các thượng nghị sĩ đảng Dân chủ không thể làm gì để ngăn cản.
Và một nhóm thiểu số nghị sĩ đảng Dân chủ đang tham gia cùng đảng Cộng hòa để hiện thực hóa lời hứa cốt lõi trong chiến dịch tranh cử của ông Trump: Đạo luật Laken Riley. Đây là đạo luật sẽ đẩy nhanh việc trục xuất những người nhập cư không giấy tờ phạm tội tại Mỹ.
Đảng Dân chủ biết rõ mình đang ở trong tình thế khó khăn khi thừa nhận rằng thông điệp của họ không được nhiều cử tri đồng tình. Họ biết cần phải điều chỉnh lại cách tiếp cận và không làm mất lòng những người đã chuyển sang ủng hộ Tổng thống Trump vì thất vọng. Điều này có lẽ là động lực khiến nhiều người Dân chủ quyết định cởi mở hợp tác với chính quyền Trump, chuyên gia nhận định.
Dù vậy, vẫn còn một bộ phận cốt cán của đảng phản đối Tổng thống Trump kịch liệt và muốn phản công bằng mọi giá.
Thượng nghị sĩ Booker cho biết ưu tiên hàng đầu của ông hiện nay là "làm mọi thứ có thể để ngăn chặn những điều tồi tệ xảy ra và thúc đẩy những điều tốt đẹp, bất kể liên minh phải hoạt động ở đâu để đạt được điều đó".
Trên toàn quốc, đảng Dân chủ có một danh sách dài các lãnh đạo thế hệ tiếp theo, nổi bật là thống đốc của các bang chiến trường quan trọng, như Gretchen Whitmer ở Michigan và Josh Shapiro ở Pennsylvania, hay những người giao tiếp khéo léo như cựu bộ trưởng giao thông Pete Buttigieg và Ocasio-Cortez.
Tuy nhiên, vẫn chưa rõ ai sẽ là người được giao trọng trách là lãnh đạo tiếp theo của đảng để ra tranh cử trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2028.
"Các lãnh đạo kế tiếp trong đảng chúng ta phải là những người tiếp xúc với cử tri tại nơi họ đang ở, thảo luận về các vấn đề theo cách mà mọi người hiểu và đạt được kết quả thực tế", Lis Smith, chiến lược gia đảng Dân chủ, lưu ý. "Bây giờ là thời điểm để thay đổi toàn diện đảng".
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)