Vào đêm 10/1, gần hai tuần trước lễ nhậm chức, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump ngồi giữa một chiếc bàn hình chữ U tại phòng khiêu vũ khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, xung quanh là các thành viên Nhóm Tự do Hạ viện siêu bảo thủ.
Chia sẻ với họ về cách mình nhìn nhận khoảnh khắc quyền lực này, ông Trump tự tin tuyên bố đảng Dân chủ đã bị tổn hại, xuống tinh thần và mất tổ chức sau thất bại bầu cử, theo hai người có mặt trong cuộc họp. Tổng thống đắc cử cho rằng đã đến lúc hành động quyết liệt để khai thác điểm yếu của họ, cũng như phô diễn sức mạnh của ông.
Tổng thống đắc cử Donald Trump xem pháo hoa tại Câu lạc bộ Golf Quốc gia Trump ở Sterling, Virginia, hôm 18/1. Ảnh: AP
Dù đó là ý tưởng về "một dự luật khổng lồ, đẹp đẽ" nhằm thông qua chương trình nghị sự lập pháp trị giá hàng nghìn tỷ USD, nỗi khao khát về thỏa thuận chấm dứt xung đột Nga - Ukraine, mong muốn sáp nhập đảo Greenland, kiểm soát kênh đào Panama và Canada hay nỗi chấp niệm về việc phải ký các sắc lệnh hành pháp vào ngày nhậm chức "cho đến khi gãy tay", Trump đã ám chỉ rằng ông muốn bắt đầu nhiệm kỳ bằng một cuộc biểu dương sức mạnh.
Tổng thống đắc cử rõ ràng biết từ kinh nghiệm của mình trong nhiệm kỳ đầu tiên rằng ông phải hành động nhanh chóng, bởi sau cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026, khi ứng viên kế nhiệm ông lộ diện, Trump khó có thể giành được ảnh hưởng tương tự từ đảng Cộng hòa trong quốc hội và giới doanh nghiệp Mỹ.
"Năm 2017, đảng Cộng hòa kiểm soát Hạ viện với 40 ghế cách biệt, nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc hiện thực hóa các thành tựu của Tổng thống", Kellyanne Conway, cựu cố vấn cấp cao Nhà Trắng trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, nói. "Tổng thống Trump giờ đây hiểu rằng ông cần hành động nhanh chóng và tức thì".
Những người đã tiếp xúc với ông Trump gần đây cho hay quan điểm về quyền lực của Tổng thống đắc cử hiện tại rất khác so với đêm trước lễ nhậm chức đầu tiên vào năm 2017.
Lúc bấy giờ, ông Trump là một doanh nhân vừa "chân ướt chân ráo" bước vào chính trường, đang ở thế phòng thủ trước những tiếng nói phản đối ông. Trước sức ép dữ dội từ mọi phía, ông Trump tỏ ra rất coi trọng các cố vấn dày dạn kinh nghiệm ở Washington, lắng nghe họ về việc nên chọn ai và ưu tiên điều gì.
Hiện tại, ông cho rằng "yếu kém và trì trệ" đang ở khắp mọi nơi, trên Đồi Capitol, tại Nhà Trắng và trên truyền thông và ông không nên tin bất cứ ai. Tổng thống đắc cử giờ đây tự coi bản thân là cố vấn tốt nhất của chính mình.
Trump đã nói với mọi người rằng ông muốn ký khoảng 100 sắc lệnh hành pháp ngay ngày đầu trở lại Nhà Trắng, trong đó có "chiến dịch trục xuất lớn nhất lịch sử Mỹ", bắt đầu bằng đợt ra quân truy quét, bắt giữ những người nhập cư không giấy tờ và có tiền án trên toàn quốc.
Các trợ lý cho biết ông có thể sẽ sớm thực hiện chuyến đi đến Nam California để thăm những khu vực bị tàn phá bởi cháy rừng gần đây và đến Bắc Carolina để kiểm tra hậu quả của cơn bão Helene hồi năm ngoái.
Theo cách nhìn nhận của Tổng thống đắc cử, mối lo ngại lớn nhất ông đối mặt khi bước vào nhiệm kỳ thứ hai không phải đến từ đảng Dân chủ. Ông lo lắng nhiều hơn về chính đảng Cộng hòa.
Thế đa số của đảng Cộng hòa trong quốc hội sít sao đến mức chỉ cần một số ít thành viên bất đồng nội bộ, họ cũng có thể giết chết cơ hội thực hiện các cam kết lớn mà ông đã đưa ra xuyên suốt chiến dịch tranh cử.
Theo một nguồn thạo tin, Tổng thống đắc cử đã nói với các thành viên Nhóm Tự do Hạ viện hôm 10/1 rằng "chúng ta phải đoàn kết" và than thở về việc đảng Dân chủ giỏi hơn nhiều so với đảng Cộng hòa trong việc đoàn kết với nhau.
Một mối lo ngại khác đè nặng lên Tổng thống đắc cử là cuộc đối đầu tại quốc hội về vấn đề trần nợ công. Trump từng gây sức ép với đảng Cộng hòa để nâng trần nợ hoặc bãi bỏ nó trước khi ông nhậm chức nhằm chấm dứt cơn đau đầu dai dẳng này, song họ đã không thể thực hiện được.
Các cố vấn của ông hiểu rõ rằng quốc hội do đảng Cộng hòa kiểm soát, đặc biệt là Hạ viện, đang chia rẽ. Tổng thống đắc cử cũng không nắm giữ hoàn toàn Thượng viện, nơi hai thượng nghị sĩ nổi tiếng, Tom Cotton từ Arkansas và Pete Ricketts từ Nebraska, đã bất đồng quan điểm với ông về việc thực thi lệnh cấm TikTok.
Dù vậy, Tổng thống đắc cử cũng biết rằng ông chưa bao giờ có nhiều quyền lực như hiện tại và ông chắc chắn muốn tận dụng tối đa sức mạnh đó. Trump đã gọi điện cho các giám đốc điều hành, yêu cầu họ hỗ trợ và nhận được giúp đỡ. Nhiều người thậm chí không cần được yêu cầu. Tổng thống đắc cử đã tiếp đón tại Mar-a-Lago nhiều tỷ phú công nghệ mà ông từng lên án, từ Bill Gates, Mark Zuckerberg đến Jeff Bezos. Tất cả đều đã dành những lời khen ngợi công khai cho ông.
"Hết thảy mọi người đều muốn trở thành bạn của tôi", ông từng nói với các trợ lý.
Trump cũng bị ám ảnh về cách thu về đòn bẩy lợi ích cho Mỹ trên toàn cầu. Ông ban đầu tin rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin có vị thế tương đối mạnh mẽ, nhưng khi chính quyền tổng thống Syria Bashar al-Assad, đồng minh thân cận của Nga tại Trung Đông, sụp đổ, quan điểm này đã thay đổi.
Từ đó tới nay, Trump thường xuyên nói với những người thân cận rằng ông nghĩ Tổng thống Putin hiện phải đối mặt với tình hình tài chính yếu kém, nên các lệnh trừng phạt bổ sung hoàn toàn có thể buộc ông chủ Điện Kremlin phải ngồi vào bàn đàm phán nhằm chấm dứt chiến sự Ukraine.
Ông cũng nhìn thấy cơ hội phô diễn sức mạnh trước Iran. Israel đã phá hủy hệ thống phòng không nước này và làm suy yếu đáng kể Hezbollah, một cột trụ trong trục kháng chiến mà Tehran thiết lập ở Trung Đông. Tổng thống đắc cử tin rằng Iran dễ bị tổn thương và có thể đã đến lúc buộc các lãnh đạo của họ phải nhượng bộ lớn.
Ông Trump phát biểu tại sự kiện trong Bảo tàng Tòa nhà Quốc gia ở Washington hôm 19/1. Ảnh: AFP
Nhưng một số người thân cận với Tổng thống đắc cử lo ngại việc ông muốn nhanh chóng thử nghiệm sức mạnh của mình có thể phản tác dụng. Cuộc thăm dò gần đây do Wall Street Journal thực hiện cho thấy dù công chúng ủng hộ nhiều mục tiêu ông vạch ra, hầu hết lại không thoải mái với những đề xuất quá cực đoan.
Đa phần người Mỹ thích ý tưởng trục xuất những người nhập cư có tiền án, nhưng họ không tán thành với hoạt động tung quân đột kích nhà hay nơi làm việc của những người nhập cư không giấy tờ để bắt bớ quy mô lớn.
Về kế hoạch ân xá cho những người bị kết án trong vụ bạo loạn Đồi Capitol ngày 6/1/2021, một cuộc khảo sát của Đại học Monmouth hồi tháng 12 năm ngoái cho thấy chỉ 34% số người được hỏi chấp thuận và 61% không đồng ý.
Các cố vấn của ông Trump đã tranh luận về việc nên ban hành lệnh ân xá rộng rãi tới mức nào và liệu có nên áp dụng cho những người như Enrique Tarrio, cựu thủ lĩnh nhóm cực hữu Proud Boys bị kết án vì hành động nổi loạn, hay không.
Những người từng làm việc với ông Trump trong nhiệm kỳ đầu lưu ý những hành động mà ông đưa ra lúc tràn đầy tự tin thường sẽ "phản chủ". Một ngày sau khi cố vấn đặc biệt Robert S. Mueller III điều trần trước quốc hội về cuộc điều tra Nga can thiệp bầu cử Mỹ năm 2016, Trump đã gọi điện cho tổng thống Ukraine và thúc giục ông điều tra Joe Biden, cùng con trai Hunter Biden. Cuộc gọi này cuối cùng đã khởi động cuộc điều tra luận tội đầu tiên nhằm vào ông.
Dù vậy, Tổng thống đắc cử vẫn có lý do để tin rằng ông sẽ phải đối mặt với ít trở ngại hơn lần trong lần trở lại Nhà Trắng này.
Tổng thống đắc cử từng có những ký ức buồn về Washington, khi ông phàn nàn rằng mình là mục tiêu trong các cuộc "săn phù thủy" vì động cơ chính trị. Nhưng ông Trump đang hy vọng có trải nghiệm khác biệt khi quay lại thủ đô lần này.
Chính quyền Trump đầu tiên được biết đến với một loạt các bất đồng nội bộ ở Cánh Tây, Nhà Trắng. Lần này, Tổng thống đắc cử quyết tâm tập hợp quanh mình chỉ những người trung thành tuyệt đối. Ông đang có kế hoạch áp dụng trở lại một sắc lệnh hành pháp được gọi là Biểu F, giúp sa thải các viên chức chính phủ dễ dàng hơn, trong đó có những người ông coi là không trung thành.
Tổng thống đắc cử đã nói với các cố vấn rằng ông không muốn có những "kẻ rò rỉ thông tin" trong lần trở lại này. Trump đã yêu cầu trợ lý phỏng vấn những ứng viên cho các vị trí hàng đầu trong chính phủ về quan điểm của họ liên quan đến cuộc bạo loạn Đồi Capitol và tuyên bố rằng ông mới là người thắng cử năm 2020.
Gwenda Blair, một trong những người viết tiểu sử đầu tiên của Trump, nhận định Tổng thống đắc cử đã tối đa hóa mô hình mà ông sử dụng khi còn là một nhà phát triển bất động sản bằng cách kích động mọi người đối đầu nhau để giữ họ đi đúng hướng.
"Lần đầu tiên vào Nhà Trắng, ông ấy chưa thực hiện được bước nhảy vọt về việc cải thiện mức độ quan liêu, trì trệ vốn có trong chính quyền liên bang", Blair nói. "Lần này, dường như Trump đã tiến gần hơn đến việc tìm ra cách để có thể tiếp tục những gì ông từng cố gắng làm lần đầu tiên: Khiến họ sợ hãi, ngăn chặn mọi liên minh ngang hàng hình thành, khiến họ phải tuân thủ mệnh lệnh từ trên xuống dưới".
Trump nhận xét rằng giới truyền thông đối xử với ông tốt hơn kể từ khi ông chiến thắng và Tổng thống đắc cử đang nhận điện thoại liên tục từ những người dẫn chương trình tại các kênh tin tức mà ông gọi là "tin giả", như CNN hay NBC. Nhưng Trump cũng đe dọa các phóng viên và cơ quan truyền thông khác bằng những vụ kiện vì đưa tin mà ông không thích, đồng thời ám chỉ rằng ông muốn tước giấy phép từ các kênh truyền hình không thân thiện.
Ông Trump tới phát biểu tại cuộc mít tinh mừng chiến thắng của phong trào MAGA tại Nhà thi đấu Capital One ở Washington hôm 19/1. Ảnh: AFP
Theo giới quan sát, Tổng thống đắc cử tin rằng ông có thể thay đổi triệt để Washington, thậm chí là về mặt hình ảnh. Ông đang tìm cách mua lại khách sạn Waldorf Astoria trên Đại lộ Pennsylvania và biến nó trở lại thành khách sạn Trump, một không gian an toàn cho những người ủng hộ ông tại thành phố mà ông chỉ giành được khoảng 7% số phiếu bầu trong cuộc bầu cử tháng 11/2024.
Tổng thống đắc cử cũng có một số ý tưởng thiết kế lại Nhà Trắng. Ông từng nói với các cộng sự về mong muốn biến một không gian gần phòng ăn của Phòng Bầu dục thành nơi tụ tập cho bạn bè.
Tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk, được cho là sẽ có chỗ ở đây nếu Tổng thống đắc cử thực hiện ý tưởng này.
Vũ Hoàng (Theo CNN, AFP, Reuters)