Lực lượng quân đội, tình báo Israel coi Hassan Nasrallah, thủ lĩnh nhóm Hezbollah, là một trong những mục tiêu hàng đầu nhằm đối phó lực lượng dân quân hùng mạnh nhất ở Lebanon.
Trong cuộc chiến năm 2006, Israel từng ba lần tìm cách hạ sát Nasrallah, trong đó một lần ông Nasrallah rời vị trí ngay trước khi mục tiêu bị tập kích. Trong hai lần còn lại, đầu đạn của Israel không thể xuyên thủng lớp bê tông gia cố boongke ngầm nơi thủ lĩnh Hezbollah ẩn náu, hai nguồn thạo tin cho biết.
Vào tối 27/9, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tiến hành lần tập kích thứ tư. Họ theo dõi ông Nasrallah đến một boongke nằm sâu trong lòng đất, phía dưới một chung cư ở phía nam thủ đô Beirut. IDF sau đó trút khoảng 80 tấn bom xuống mục tiêu để đảm bảo xuyên thủng hầm ngầm này.
IDF trước đó đã tung hàng loạt đòn giáng vào Hezbollah ở Lebanon, hạ nhiều chỉ huy cấp cao của nhóm. Israel còn được cho là đứng sau loạt vụ nổ máy nhắn tin và bộ đàm của Hezbollah ngày 17-18/9, khiến một số thành viên nhóm này thiệt mạng và bị thương.
Hezbollah ngày 28/9 xác nhận thủ lĩnh tối cao Nasrallah đã thiệt mạng trong cuộc không kích của Israel vào Beirut, trong khi IDF gọi Nasrallah là "một trong những kẻ thù lớn nhất mọi thời đại" của Israel, khẳng định vụ hạ sát thủ lĩnh Hezbollah "giúp thế giới an toàn hơn" và tuyên bố sẽ tiếp tục truy tìm những thành viên cấp cao còn lại của Hezbollah.
Đây được cho là lần đầu tiên Israel thực sự thành công trước Hezbollah sau gần 40 năm đối đầu. Yếu tố mang đến sự thay đổi này là chiều sâu và chất lượng của tin tình báo Israel từ sau cuộc chiến năm 2006 với Hezbollah. Cuộc chiến kết thúc bằng lệnh ngừng bắn do Liên Hợp Quốc làm trung gian, trong đó IDF gây thất vọng vì không thể giáng đòn hạ gục Hezbollah, dù có sức mạnh quân sự áp đảo.
Israel sau đó tập trung nguồn lực để chuẩn bị ứng phó Hezbollah, và cơ hội để họ thu thập dữ liệu tình báo về nhóm vũ trang xuất hiện khi Syria xảy ra nội chiến.
Cuộc nội chiến ở Syria bùng phát năm 2011, sau khi phong trào Mùa xuân Arab xuất hiện tại quốc gia Trung Đông này.
Binh sĩ Israel trên xe bọc thép chở quân ở biên giới với Dải Gaza ngày 17/7. Ảnh: AFP
Cựu sĩ quan tình báo Israel Miri Eisin cho biết sau cuộc chiến năm 2006, tình báo Israel mở rộng phạm vi giám sát, không chỉ nhằm vào cánh vũ trang mà cả cánh chính trị của Hezbollah, mối liên hệ giữa nhóm với Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, giữa ông Nasrallah với Tổng thống Syria Bashar al-Assad.
Hezbollah là một phần trong "trục kháng chiến" được Iran hậu thuẫn nhằm đối phó ảnh hưởng của Israel và Mỹ ở Trung Đông. Trục còn có lực lượng Hamas ở Gaza, Houthi ở Yemen cùng các nhóm vũ trang khác ở Syria, Iraq.
Trong gần hai thập kỷ tiếp theo, Đơn vị 8200, chuyên về tình báo tín hiệu, và Tổng cục Tình báo Quân đội Israel (Aman) đã khai thác lượng lớn dữ liệu tình báo để lập bản đồ về bộ máy của Hezbollah.
Năm 2012, Hezbollah gia tăng sức mạnh và triển khai lực lượng đến Syria hỗ trợ chính quyền ông al-Assad đẩy lùi các nhóm phiến quân nổi dậy. Để tiến hành hoạt động chiến đấu ở Syria, nhóm phải gia tăng lực lượng đáp ứng nhu cầu xung đột.
Đây là "lỗ hổng" để Israel tiến hành chiến dịch tình báo quy mô lớn, cài điệp viên hoặc tìm kiếm những kẻ muốn đào tẩu, từ đó xác định ai phụ trách hoạt động tác chiến của nhóm, ai được thăng chức, biến chất hoặc trở lại sau thời gian vắng mặt.
"Syria đánh dấu khởi đầu cho sự mở rộng của Hezbollah", Randa Slim, nhà nghiên cứu tại Viện Trung Đông, Washington, Mỹ, nói. "Điều đó làm suy yếu các cơ chế kiểm soát nội bộ của họ và mở ra cánh cửa cho hoạt động xâm nhập".
Cuộc chiến ở Syria còn tạo ra lượng lớn dữ liệu mà điệp viên Israel có thể dễ dàng tiếp cận và phân tích.
Những cáo phó về các thành viên Hezbollah thiệt mạng trong quá trình chiến đấu ở Syria là một trong số đó. Trong cáo phó có thông tin như quê quán, nơi thiệt mạng, và có thể xác định bạn bè của người chết thông qua những lời chia buồn trên mạng xã hội.
Tang lễ còn tiết lộ nhiều điều hơn, thậm chí đôi khi thu hút các thủ lĩnh cấp cao rời khỏi nơi ẩn náu đến chia buồn, dù chỉ là trong chốc lát.
Một cựu chính trị gia Lebanon cấp cao ở Beirut nói Hezbollah bị tình báo Israel hoặc Mỹ xâm nhập là "cái giá họ phải trả" vì tham gia cuộc chiến ở Syria.
"Họ để lộ mình ở Syria", theo cựu quan chức. Nhóm vũ trang vốn kín đáo này bất ngờ phải giữ liên lạc và chia sẻ thông tin với tình báo Syria hoặc Nga, quốc gia cũng đang triển khai lực lượng quân sự hỗ trợ Tổng thống al-Assad, khiến họ bị Mỹ liên tục theo dõi.
"Từ một nhóm có tính kỷ luật cao và tuyển chọn thành viên nghiêm ngặt, họ dần thay đổi", Yezid Sayigh, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Carnegie về Trung Đông, trụ sở Lebanon, nhận định. "Sự tự mãn, tự kiêu xuất hiện và cùng với sự thay đổi trong hàng ngũ thành viên, nhóm dần trở nên yếu đuối".
Vị trí Israel và Lebanon. Đồ họa: AFP
Israel cũng thu thập được nhiều thông tin Hezbollah nhờ sự phát triển của kỹ thuật, lợi thế công nghệ, thông qua vệ tinh do thám, UAV và năng lực tấn công mạng có thể biến điện thoại thành thiết bị nghe lén.
Nước này thu thập nhiều dữ liệu đến mức họ thành lập Đơn vị 9900 chuyên viết thuật toán sàng lọc hình ảnh để tìm những thay đổi dù là nhỏ nhất, như dấu hiệu bom tự chế cài ven đường, ống thông gió hoặc khu vực được gia cố bê tông, những dấu hiệu cho thấy có thể có boongke ngầm.
Khi xác định Israel được một thành viên Hezbollah, hoạt động hàng ngày của người này sẽ được đưa vào cơ sở dữ liệu, được trích xuất từ các thiết bị như điện thoại của vợ hay thiết bị thông minh mà người đó sử dụng.
Bất cứ sự thay đổi nào trong những hoạt động thường lệ đó cũng là dấu hiệu để sĩ quan tình báo Israel bắt đầu sàng lọc. Có thời điểm Israel đã theo dõi thời gian biểu của các chỉ huy Hezbollah để xem họ có bất ngờ được triệu tập tham gia một đợt tấn công hay không.
Các hoạt động này đều cần thời gian và sự kiên nhẫn để xây dựng. Tình báo Israel có "ngân hàng mục tiêu" nhiều đến mức trong ba ngày của chiến dịch không kích gần đây, chiến đấu cơ nước này đã tập kích hàng nghìn vị trí được coi là nơi ẩn náu của thành viên Hezbollah, theo các tuyên bố công khai từ IDF.
"Israel có rất nhiều năng lực, nhiều thông tin tình báo lưu trữ đang chờ được sử dụng", một cựu quan chức Israel nói. "Chúng tôi có thể sử dụng những năng lực này từ lâu trong cuộc chiến, nhưng chúng tôi không làm vậy".
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại Jerusalem ngày 2/9. Ảnh: AFP
Nội các Israel giữa tháng 9 tuyên bố tiến hành hoạt động đưa khoảng 60.000 người đã phải di tản vì chiến sự với Hezbollah trở về nhà.
Sau tuyên bố này, IDF tăng cường hoạt động quân sự nhằm vào Hezbollah, khiến nhóm tổn thất nặng nề, với đỉnh điểm là cái chết của thủ lĩnh Nasrallah cùng hàng loạt chỉ huy cấp cao. Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố hạ sát Nasrallah là "điều kiện cần thiết" để Israel đạt các mục tiêu mà nước này đặt ra.
"Chiến dịch của Israel chưa kết thúc", Thủ tướng Netanyahu tuyên bố. Israel đêm 30/9 đã phát động chiến dịch trên bộ "tấn công hạn chế" vào miền nam Lebanon, dường như nhằm thiết lập vùng đệm ở phía bắc biên giới.
"Hezbollah chưa biến mất. Chúng tôi đã giáng đòn và làm suy yếu nhóm. Nhóm đang trong giai đoạn hỗn loạn và đau buồn", bà Eisin, cựu sĩ quan tình báo Israel, nói. "Nhưng họ vẫn còn nhiều năng lực quân sự gây đe dọa".
Như Tâm (Theo FT, Jerusalem Post)