Người đàn ông sống ở quận Hoàn Kiếm, là quản lý cấp trung cho một công ty dịch vụ, thường xuyên phải làm việc từ 5h sáng đến nửa đêm. Công việc căng thẳng, cường độ cao trong nhiều năm nhưng anh hầu như không nghỉ ngơi vì muốn kiếm nhiều tiền để trả nợ cho bố mẹ và mua nhà, sắm xe, cho con học trường tư.
Một năm gần đây, thu nhập của anh giảm sút, khiến việc trả nợ mua nhà và giúp đỡ phụ huynh bị ảnh hưởng, thậm chí tiền đóng học cho con cũng phải vay bạn bè. Trong một lần tranh cãi với bạn đời về tài chính, Tuấn Anh bật khóc nức nở, người vợ khó chịu và tỏ thái độ kỳ thị. "Đàn ông mà lại yếu đuối, khóc lóc thì chẳng hấp dẫn chút nào", vợ anh nói.
Nhiều lần do không ngủ được, anh thường đi uống rượu, sau đó mở điện thoại, gõ vài dòng tâm sự trên trang facebook cá nhân. Tuy nhiên, chỉ vài phút sau khi đọc bình luận của bạn bè: "Phải mạnh mẽ lên", "Đừng yếu đuối", "Lớn rồi, có gì tự giải quyết, đừng đăng lên mạng xã hội", người đàn ông lặng lẽ ấn nút xóa.
Lâu dần, những cảm xúc trong Tuấn Anh không được giải tỏa, anh trở nên lầm lì, ít nói, không muốn giao tiếp, thường xuyên nổi giận, kém ăn và mất ngủ. Anh đến khám tại viện Tâm thần Mai Hương, được bác sĩ Trần Thị Hồng Thu, Phó giám đốc, chẩn đoán mắc chứng rối loạn lo âu - trầm cảm nhẹ.
Tương tự, bác sĩ Thu đang điều trị cho trường hợp bệnh nhân là giám đốc doanh nghiệp, bị stress mãn tính nhiều năm dẫn đến trầm cảm, nhưng "giấu bệnh" vì sợ đổ vỡ hình ảnh nam tính mạnh mẽ. Trước đó, khi làm ăn thuận lợi, anh là trụ cột lo cho đại gia đình, giúp đỡ bạn bè, được mọi người kính nể.
Ba năm nay, kinh doanh khó khăn, số tiền nợ ngân hàng và vay nặng lãi lên đến hàng chục tỷ đồng, nhưng người đàn ông vẫn tỏ vẻ "cứng cỏi" dù anh thường xuyên rơi vào lo âu, hoảng loạn, mất ngủ triền miên. Thậm chí, nhiều lần cơn hoảng loạn đột ngột ập đến, người đàn ông vô cớ đập phá đồ đạc, mắng nhiếc vợ con khiến tình cảm vợ chồng dần lạnh nhạt, mất kết nối, bạn đời đề nghị ly hôn.
"Tôi như người cưỡi trên lưng hổ, không thể thừa nhận khó khăn với bố mẹ, người thân, một phần vì sợ họ lo lắng, một phần không muốn bị coi là yếu đuối, nhất là lại mắc bệnh 'điên'", bệnh nhân tâm sự với bác sĩ Thu trong ca trị liệu đầu tháng 4.
Nam giới hiện đại chịu nhiều áp lực về tài chính, hôn nhân, tính cách, sức khỏe. Ảnh: Pexels
Theo bác sĩ Thu, việc liên tục phải thể hiện bản thân như trụ cột mạnh mẽ, độc lập, là chỗ dựa cho gia đình, khiến nhiều nam giới không được sống và thể hiện đúng cảm xúc. Sự kìm nén lâu dài có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần, phổ biến là trầm cảm.
Năm 2019, tổ chức về sức khỏe tinh thần nam giới Movember khảo sát 4.000 người tại nhiều quốc gia như Mỹ, Canada, Anh, Đức. Kết quả cho thấy 53% đàn ông trong độ tuổi 18-34 áp lực phải trở nên nam tính. 36% mệt mỏi vì phải cư xử mạnh mẽ, 58% tin rằng xã hội mong đợi họ phải mạnh mẽ về cảm xúc, không được khóc, không tỏ ra yếu đuối. 22% cho biết họ thường xuyên hoặc luôn luôn bị những người xung quanh chế nhạo vì không đủ nam tính.
Một khảo sát của VnExpress năm 2022 cũng phản ánh 27% nam giới muốn được nghe tư vấn của chuyên gia để giải tỏa các áp lực về tài chính, gia đình, công việc. Các thống kê chỉ ra rằng ngày càng nhiều đàn ông trong độ tuổi 24-44 gặp các áp lực trong cuộc sống, phần lớn đến từ kinh tế, sự nghiệp; số khác đến từ hôn nhân, gia đình, các mối quan hệ xã hội... Tuy nhiên, dù chịu nhiều gánh nặng, đàn ông có xu hướng ngại chia sẻ vì xấu hổ, sợ phán xét từ những người xung quanh.
Tư tưởng đàn ông là những người mạnh mẽ, thành đạt, không sợ hãi, biết kiểm soát và quan trọng nhất là không để lộ cảm xúc xuất phát từ hàng nghìn năm tiến hóa. Thực tế, "trọng nam khinh nữ" hằn sâu trong văn hóa phương Đông nói chung và văn hóa người Việt nói riêng, sinh ra những tư tưởng nam tính độc hại. "Đàn ông Việt cô đơn, đối diện với các vấn đề cơm, áo, gạo, tiền mà thiếu sự đồng cảm của gia đình và xã hội khi xem đó là trách nhiệm của phái mạnh, khiến họ bị lo âu, trầm cảm", bà Thu cho hay.
Theo bác sĩ, mỗi tháng, Bệnh viện Tâm thần Mai Hương tiếp nhận 100-200 bệnh nhân, 30% là nam. Nhiều bệnh nhân là trí thức, công chức, doanh nhân trẻ - những ngành nghề chịu áp lực cao. Hầu hết họ giấu bệnh, không đi khám do nỗi sợ bị người xung quanh bàn tán, kỳ thị, cho rằng "bị điên" mới vào viện tâm thần. Đến khi bệnh nặng, sinh hoạt bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thậm chí có ý định và hành vi tự sát mới đến khám.
Trầm cảm là bệnh tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi cảm giác buồn bã, tuyệt vọng dữ dội và lặp đi lặp lại; mất hứng thú với các hoạt động bản thân yêu thích; cô lập khỏi các mối quan hệ; liên tục chỉ trích bản thân; thất vọng, khó chịu với những thất bại nhỏ; thiếu năng lượng; luôn cảm thấy trống rỗng dù vẫn làm việc bình thường.
Bệnh cũng làm thay đổi mức độ serotonin và norepinephrine - chất truyền tin não chi phối nỗi đau và tâm trạng, tạo ra các triệu chứng thể chất như đau bụng hoặc đau lưng, đau đầu. Họ mất tập trung, dễ cáu giận, dễ phản ứng mạnh với những chuyện bình thường do luôn cảm thấy khó chịu và suy nghĩ tiêu cực.
Triệu chứng khác là thèm hoặc chán ăn, thay đổi cân nặng, không còn niềm vui, có cảm giác tội lỗi hoặc trống rỗng, tránh tiếp xúc xã hội. Một số người dễ sa đà vào các thói quen xấu như uống rượu, hút thuốc lá, cờ bạc, rượu chè, quan hệ tình dục không an toàn hoặc các hành vi nguy hiểm khác để cải thiện tâm trạng, từ đó ảnh hưởng sức khỏe thể chất và tinh thần.
Theo Medical Daily, trầm cảm là nguyên nhân chính dẫn đến tự sát. Mỗi năm, khoảng 850.000 người chết vì căn bệnh này, theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Trầm cảm, rối loạn lo âu hiện len lỏi trong xã hội Việt Nam với ước tính khoảng gần 6 triệu người mắc bệnh, theo thống kê năm 2022.
Bác sĩ Thu nhận định stress là một phần tất yếu của cuộc sống hiện đại, điều quan trọng là cần nhận ra bản thân gặp vấn đề và đánh giá tình trạng này ở góc độ tích cực. Từ đó, mỗi người nên học và tập luyện các kỹ năng ứng phó để giúp tâm lý cân bằng, không căng thẳng mãn tính, nguy cơ cao dẫn đến các bệnh nghiêm trọng khác. Các kỹ năng được bác sĩ khuyến cáo là thiền, tập thể dục như chạy bộ, ăn uống lành mạnh, tìm ra các thú vui, gặp gỡ bạn bè, hoạt động thiện nguyện... Trường hợp nặng nên khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần để được điều trị bằng thuốc và liệu pháp tâm lý hành vi (CBT).
Thúy Quỳnh