Được lồng ghép bằng biểu tượng cảm xúc, các video truyền thông điệp về lời hứa đơn giản: "Nếu bạn không có thị thực tại Mỹ, hãy tin chúng tôi. Chúng tôi sẽ đưa bạn qua đó một cách an toàn".
"Khởi hành vào cuối tuần này. Những người từ Mexico muốn sang Mỹ, hãy để lại tin nhắn. Chúng tôi cũng đưa trẻ em và gia đình đi cùng" một bài đăng trên TikTok kèm chú thích.
Những người di cư cố gắng vượt biên vào Mỹ qua hàng rào ở biên giới Mexico. Ảnh: Reuters
Trong bối cảnh các con đường hợp pháp đến Mỹ ngày càng thu hẹp và các nhóm tội phạm đang kiếm tiền từ việc buôn người di cư, các ứng dụng truyền thông xã hội trở thành một công cụ cho cả kẻ buôn người và người di cư.
Cristina, một người di cư ở tiểu bang Zacatecas của Mexico, cho hay: "Khi tôi bắt đầu tìm kiếm trên TikTok, ngay lập tức các video gợi ý bắt đầu xuất hiện. Tôi chỉ cần nửa giờ để tìm ra một người làm dịch vụ vượt biên".
Sau khi kết nối, những kẻ buôn người và người di cư như Cristina thường đàm phán trên WhatsApp và Telegram, thực hiện những bước tìm hiểu cẩn thận để lấy được lòng tin.
TikTok, ứng dụng có hơn một tỷ người dùng hoạt động hàng tháng trên toàn cầu, đã bùng nổ ở Mỹ Latinh trong bốn năm qua. Theo ước tính gần đây của công ty nghiên cứu thị trường eMarketer, nền tảng này đã vượt qua 100 triệu người dùng ở Mỹ Latinh, trở thành mạng xã hội lớn thứ ba trong khu vực sau Instagram và Facebook.
Các bài đăng mới về vấn đề di cư ở Mỹ Latinh được tải lên hàng ngày và dễ tiếp cận hơn nhiều. Vì trên Facebook, các bài "quảng cáo" dạng này thường chỉ được tìm thấy ở các nhóm đôi khi riêng tư, trong khi các bài đăng trên TikTok được tìm thấy công khai.
Các bài đăng được yêu thích nhất về chủ đề vượt biên có hàng chục đến trăm nghìn lượt thích, lưu và bình luận. Tương tác trên các bài đăng này rất cao và hầu hết người bình luận đều yêu cầu thêm thông tin về "dịch vụ".
Người đăng hầu như luôn thông báo cho người bình luận rằng họ sẽ trả lời thêm trong tin nhắn trực tiếp hoặc yêu cầu nhắn tin riêng trên WhatsApp, Telegram hoặc TikTok.
Trong một số trường hợp công khai, chủ video thậm chí đã trả lời công khai, bao gồm cả chi tiết lộ trình và giá cả: "Từ Guatemala đến Tapachula bằng xe buýt. Từ đó đi máy bay đến biên giới Juarez, đi bộ 15 phút đến đèo TX rồi đến Dallas. 13.500 USD".
Tháng 5 năm ngoái, các nhân viên tuần tra biên giới bang Texas đã phát hiện một chiếc xe tải chở 3 người nhập cư Mexico trong thùng xe, chuyện này thường như cơm bữa. Họ từng chặn những chiếc xe tải 10 tấn bên trong nhồi nhét tới 58 người.
Điều khiến các quan chức sửng sốt trong vụ bắt 3 người vượt biên này là khi kiểm tra điện thoại của họ các đặc vụ phát hiện một nhóm trò chuyện ứng dụng Telegram riêng tư với hơn 1.000 thành viên, đều là những kẻ buôn người xuyên biên giới. Tại đây, họ chia sẻ thông tin khách, mánh lới làm ăn, địa điểm cần né, cũng là nơi họ khoe tiền kiếm được từ dịch vụ này.
Nhà chức trách nhận định chắc chắn những nhóm thế này không ít, và việc tuyển dụng ồ ạt trên mạng xã hội gần đây cho thấy dịch vụ này đang "phát đạt" và có tổ chức.
"Bạn biết lái xe và muốn kiếm tiền nhanh. Chúng tôi cấp xe và xăng cho bạn, 2.000 USD, hãy vuốt lên để liên hệ với chúng tôi", một bài đăng trên Snapchat được Văn phòng cảnh sát trưởng ở quận Cochise, Arizona, Mỹ, thu thập được.
Năm 2022, nhà chức trách bắt giữ một tài xế xe bán tải chở 6 người vượt biên trái phép. Tài xế khai đang thất nghiệp và cần tiền mặt và thấy trên Facebook một tin tuyển dụng, hứa hẹn được trả 5.000-10.000 USD cho một chuyến lái xe đường trường.
Anh ta khai đã sử dụng WhatsApp để liên lạc với một "điều phối viên" và nhận được một mã pin vị trí để đón bốn người di cư trái phép bằng chiếc SUV của mình. Khi gặp các nhân viên biên phòng, anh ta đã gọi cho "điều phối viên" và được ra lệnh "cứ nhấn ga phóng đi".
Đặc vụ Tuần tra Biên giới cấp cao của Cơ quan Tucson cho biết: "Khoảng 90% tài xế mà chúng tôi đã bắt đều thừa nhận rằng họ được tuyển dụng thông qua mạng xã hội".
Những giấc mơ tan vỡ
Bộ An ninh Nội địa Mỹ cho rằng mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến khác đã giúp những kẻ buôn người tiếp cận người di cư dễ dàng hơn, "tạo ra môi trường thuận lợi cho việc thao túng thông tin liên quan đến chính sách di cư tại biên giới".
Các video và tài khoản quảng cáo buôn lậu đã lan truyền trên TikTok. Một số kẻ buôn lậu tự giới thiệu mình là các công ty lữ hành an toàn, hứa hẹn nếu đi cùng họ, khả năng vượt biên thành công rất cao.
Để có được lòng tin, họ ghi lại và đăng tải các video chứng thực của những khách hàng được cho là đã đến Mỹ an toàn
Nhưng quảng cáo không phải lúc nào cũng đúng sự thật. Rất nhiều gương mặt "khách hàng" hạnh phúc trong các video là bị ép cười ngay cả khi chưa được đến đích an toàn.
58 người di cư được tìm thấy bên trong thùng xe tải của đường dây buôn người ở Texas, tháng 4/2023. Ảnh: Texas Department of Public Safety
Rất nhiều video dạng này trên mạng xã hội do các băng đảng tội phạm thực hiện. Một số tài khoản sẽ "bốc hơi" hoàn toàn sau khi nhận được các khoản phí đã thỏa thuận, bỏ lại người di cư với kỳ vọng đổi đời và những thất vọng ê chề.
Những kẻ lừa đảo khác sẽ đưa người di cư đến một nơi nào đó, bỏ họ lại đó mà không giúp vượt biên hoặc để lại người di cư cho một tổ chức tội phạm.
Chia sẻ ẩn danh của một kẻ buôn người với USA Today, để dụ được nhiều "khách", hắn đã vẽ nên một bức tranh tươi sáng về "doanh nghiệp lữ hành" của mình trên mạng xã hội. "Chúng tôi cung cấp khách sạn và thực phẩm suốt đường đi. Các bữa ăn thường bao gồm cơm, thịt, salad, trứng, bánh mì và chuối", anh ta nói trong một video TikTok.
Đó không phải là thực tế đối với nhiều người di cư. Một số người vượt biên bị lạc, mất phương hướng và mất nước dưới ánh nắng sa mạc. Những kẻ buôn lậu gặp tai nạn hoặc bỏ rơi người di cư. Năm 2022, ít nhất 853 người di cư đã tử vong khi cố gắng nhập cảnh bất hợp pháp vào Mỹ, khiến đây trở thành năm vượt biên chết chóc nhất chính phủ Mỹ ghi nhận, theo dữ liệu từ Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ.
Các tổ chức buôn lậu đang bỏ rơi những người di cư ở những khu vực xa xôi và nguy hiểm, dẫn đến sự gia tăng số lượng các cuộc giải cứu nhưng cũng đáng buồn là số người tử vong cũng tăng lên. "Địa hình dọc theo biên giới rất khắc nghiệt, cái nóng mùa hè rất khắc nghiệt và những dặm đường mà những người di cư sa mạc phải đi bộ sau khi vượt biên giới ở nhiều khu vực là không thể tha thứ", Cục Hải quan và Biên giới Mỹ đánh giá.
Cơ quan này cũng thống kê mỗi năm gần 2 triệu người cố gắng vượt biên Mỹ - Mexico. Hàng chục nghìn người bị bắt cóc, ngược đãi và tống tiền bởi các băng đảng ma túy điều hành các tuyến đường buôn lậu chỉ cách Mỹ vài mét.
Hơn 7.600 người di cư đã tử vong hoặc mất tích trong quá trình di chuyển ở châu Mỹ kể từ năm 2014. Trong số đó, gần 1.000 vụ do tai nạn xe cộ hoặc liên quan đến phương tiện giao thông nguy hiểm.
Theo báo cáo do Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) công bố tháng 2/2023, TikTok được những kẻ buôn người lợi dụng sử dụng như một cách để quảng bá các trường hợp vượt biên trái phép thành công.
Các quảng cáo dịch vụ vượt biên bất hợp pháp trên các nền tảng mạng xã hội đã khiến Tổ chức Di cư Quốc tế của Liên hợp quốc, gần đây ra cảnh báo "các mạng lưới đang ngày càng tinh vi và khó kiểm soát".
Trong khi đó, hàng trăm tài khoản đăng tải video về những chiếc xe tải vượt biên giới, những chồng tiền mặt và người di cư hạnh phúc vẫn ngập tràn trên mạng xã hội.
Hải Thư (Theo France24, WSJ, Guardian, ABC)
