Chiều 16/1, để làm rõ hành vi phạm tội của các bị cáo trong vụ án tấn công hai trụ sở xã Ea Ktur và Ea Tiêu khiến 9 cán bộ và người dân thiệt mạng, nhiều người khác bị thương, TAND tỉnh Đăk Lăk đã xét hỏi một số bị cáo liên quan.
Phần lớn những người bị thẩm vấn đều có vai trò cầm đầu vụ án đặc biệt nghiêm trọng này, trong đó có H Wuêñ Êban - người phụ nữ được xác định là người đứng đầu, chỉ huy lực lượng Đêga tại Đăk Lăk. Bà này có 8 con sinh năm 2003 đến 2012.
H Wuêñ Êban tại tòa chiều 16/1. Ảnh: TTX VN
Theo cáo trạng được công bố tại tòa, từ năm 2015, Y Mut Mlô (đang trốn truy nã) cầm đầu tổ chức Nhóm hỗ trợ người Thượng tại Mỹ (MSGI) thường xuyên lôi kéo H Wuêñ Êban (Amí Sân) tham gia các hoạt động vũ trang, giết người, phá hủy tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm gây ra tình trạng hoảng sợ trong nhân dân; gây mất an ninh trật tự tại địa bàn tỉnh Đăk Lăk, nếu thành công sẽ tiếp tục mở rộng sang các tỉnh khác.
Đồng thời, H Wuêñ Êban cũng được này giới thiệu với các thành viên khác của MSGI gồm: Y Čhik Niê - Phó chỉ huy; Y Niên Êya - Thủ quỹ; Y Bút Êban (Y Bé Êban) - phụ trách tập hợp, thông báo khi họp; Y Chanh Byă (Y Čăñ Buôn Yă) và Y Sôl Niê là thành viên cốt cán. Y Mut Mlô cũng lôi kéo Y Quynh Bdap, Y Krông Phôk tham gia tổ chức và giới thiệu cho H Wuêñ Êban đến gặp Y Quynh Bdap, Y Krông Phôk để biết thêm về hoạt động của nhóm.
Tháng 8/2018, sau khi Y Quynh Bdăp vượt biên trái phép sang Thái Lan đã thành lập tổ chức Người thượng vì công lý (MSFJ) nhằm tuyên truyền, kích động, lôi kéo người đồng bào dân tộc thiểu số ở khu vực Tây Nguyên tiến hành các hoạt động bạo động vũ trang, khủng bố. Y Quynh Bdăp phân công H’Wuêñ Êban đứng đầu lực lượng Đêga trong nước, Y Krông Phôk là người cầm đầu nhóm người ở huyện Lăk và Krông Ana. Đến năm 2019, H Wuêñ Êban đồng ý tham gia tổ chức MSGI với mục đích tìm kiếm sự hỗ trợ về vật chất từ nước ngoài để hoạt động chống chính quyền nhân dân, tiến tới thành lập Nhà nước Đêga tại Tây Nguyên.
Từ ngày 9 đến ngày 10/6/2023, các kẻ khủng bố tham gia nhóm Lính Đêga tập trung tại chòi rẫy tập luyện võ thuật, chế tạo bom xăng, hướng dẫn cách sử dụng súng, đạn... Tối 10/6/2023, họ tập trung tại chòi rẫy để phân phát vũ khí, điểm danh, quay phim, chụp ảnh và chia thành 2 nhóm: một do Y Jǔ Niê và Y Thô Ayǔn chỉ huy cùng 33 người đi bộ đến tấn công trụ sở xã Ea Ktur; hai là do Y Tim Niê chỉ huy cùng 34 người đi bằng môtô đến tấn công trụ sở xã Ea Tiêu.
Đêm 10/6/2023 rạng sáng ngày 11/6/2023, khoảng gần 100 người nhóm Lính Đêga chia làm hai nhóm, sát hại Bí thư xã Ea Ktur, Chủ tịch xã Ea Tiêu, 4 công an và 3 người dân; làm hai công an và nhiều người khác bị thương, thiệt hại cơ sở vật chất khoảng 2,5 tỷ đồng.
Trả lời HĐXX, H Wuêñ cho hay quen biết Y Mut Mlô và Y Quynh Bdap (cả hai đang trốn truy nã) qua mạng xã hội facebook và nhận nhiệm vụ lôi kéo người dân để thành lập Nhà nước Đêga. Khi mới gia nhập, bà này được tổ chức nước ngoài gửi tiền về làm chi phí hoạt động nhưng khai đều "mua mắm, muối, gạo vì quá ít".
Sau đó, nữ bị cáo khai rằng, thông qua mạng Facebook đã biết người lưu vong Y Mút Mlô, Y Quynh Bdap. Năm 2017, H Wuên tham gia vào tổ chức thành lập Nhà nước Đềga, trở thành đối tượng chủ chốt, thông báo tình hình trong nước cho các đối tượng lưu vong. Sau đó, nữ bị cáo này được rót tiền từ nước ngoài về nhằm mục đích gây dựng cơ sở, chuẩn bị vũ khí...
Song song quá trình này, H Wuêñ cho biết cũng đã lôi kéo được khoảng 50 người thuộc các gia đình nghèo, dân tộc thiểu số. Bị cáo truyền đạt cho họ những gì đã được tổ chức nước ngoài hứa hẹn là "cho nhiều tiền, nhiều đất, sung sướng và không cần làm gì cả".
Không chấp nhận lời biện minh của H Wuêñ, chủ tọa gặng: "Là người mẹ 8 con, bị cáo có thấy hành vi giết người của tổ chức này là dã man không, có thấy hối hận không?". H Wuêñ cho biết đã rất hối hận "bị cáo không có tiền, nếu có sẽ bồi thường toàn bộ" cho con.
Cũng bị xét hỏi trong buổi chiều 16/1, là Y Thô Ayŭn, bị cáo thừa nhận cáo trạng, khai tham gia tổ chức này từ năm 2019, nhiều lần có mặt trong các buổi họp. Được các phần tử lưu vong từ nước ngoài chuyển tiền, Y Thô đã mua 7 khẩu súng, được phân công làm "chỉ huy trưởng".
Trong đêm xảy ra vụ việc giết 9 người tử vong, Y Thô cho biết "vì thiếu hiểu biết" khi bỏ súng, dao... vào bao tải, phân phát cho nhóm vài chục người ập vào trụ sở Công an xã Ea Ktur, dùng súng sát hại một cán bộ đang ngồi ở tầng 2. Trên đường tháo chạy, Y Thô còn gây thương tích cho người dân.
Trả lời câu hỏi của HĐXX, người đàn ông 37 tuổi, trình bày "do thiếu hiểu biết" và tỏ ra hối hận.
Cáo trạng xác định, từ năm 2019 đến tháng 6/2023, H Wuêñ Êban trực tiếp tuyển mộ, lôi kéo, tập hợp người dân tộc thiểu số nhẹ dạ, cả tin trong các buôn ở Đăk Lăk để thành lập nhóm vũ trang lấy tên Lính Đêga (Khan Đêga); vận động đóng góp tiền mua sắm vũ khí, tổ chức tập luyện võ thuật để chuẩn bị khủng bố, phá hoại.
Bên cạnh đó, H Wuêñ Êban cùng các tên cốt cán (Y Thô Ayŭn, Y Tim Niê...) dụ dỗ, đe dọa, cưỡng ép nhiều người khác tham gia nhóm Lính Đêga. MSGI thông qua Y Sôl Niê đã nhiều lần gửi tiền về cho H Wuêñ Êban để chi phí sinh hoạt và phục vụ cho các hoạt động của Lính Đêga.
Đến đầu năm 2023, H Wuêñ Êban báo cáo, xin ý kiến các thành viên tổ chức Nhóm hỗ trợ người Thượng cho nhóm Lính Đêga thực hiện kế hoạch khủng bố trong nước, tấn công vũ trang, cướp vũ khí, phá hủy tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân, giết cán bộ và người dân nhằm gây ra tình trạng hoảng sợ trong công chúng; Y Sôl Niê tự nguyện xin về Việt Nam để cùng H Wuêñ Êban trực tiếp chỉ đạo kế hoạch khủng bố.
Cơ quan điều tra xác định, từ ngày 9 đến ngày 10/6/2023, các kẻ khủng bố tham gia nhóm Lính Đêga tập trung tại chòi rẫy tập luyện võ thuật, chế tạo bom xăng, hướng dẫn cách sử dụng súng, đạn... Tối ngày 10/6/2023, họ tập trung tại chòi rẫy để phân phát vũ khí, điểm danh, quay phim, chụp ảnh và chia thành 2 nhóm: một do Y Jǔ Niê và Y Thô Ayǔn chỉ huy cùng 33 người đi bộ đến tấn công trụ sở xã Ea Ktur; hai là do Y Tim Niê chỉ huy cùng 34 người đi bằng môtô đến tấn công trụ sở xã Ea Tiêu.
Đêm ngày 10/6/2023, rạng sáng ngày 11/6/2023, tại trụ sở xã Ea Ktur, chúng đã thực hiện hành vi phá hủy tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân; giết chết 2 cán bộ Công an xã (Nguyễn Đăng Nhân và Hoàng Trung); làm 2 cán bộ công an xã bị thương nặng (Đàm Đình Bốp và Lê Kiên Cường).
Tại trụ sở xã Ea Tiêu, nhóm khủng bố đã thực hiện hành vi phá hủy tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân; giết 2 cán bộ Công an xã (Hà Tuấn Anh và Trần Quốc Thắng). Trên đường rút chạy, chúng tiếp tục thực hiện hành vi phá hủy tài sản của người dân; uy hiếp 3 người dân làm con tin; giết 2 cán bộ (Nguyễn Văn Kiên - Bí thư Đảng ủy xã Ea Ktur và Nguyễn Văn Dũng - Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Ea Tiêu) và 3 người dân (Hoàng Minh Khánh, Lê Xuân Hoàng, Lê Minh Vương).
Nhà chức trách xác định, đây là vụ án có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, xâm hại đến tính mạng, sức khỏe của cán bộ, người dân, phá hủy tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk, mục đích nhằm lật đổ chính quyền nhân dân để thành lập cái gọi là Nhà nước Đêga.
Phần lớn các bị cáo phạm tội do thiếu hiểu biết nên bị Y Mút Mlô và nhóm phản động lưu vong ở Mỹ khác như Y Čik Niê, Y Niên Êya, Y Bút Êban (Y Bé Êban), Y Chanh Byă, Y Sôl Niê... dùng nhiều thủ đoạn lôi kéo, dụ dỗ, đe dọa buộc tham gia hoạt động khủng bố, phá hoại.
Quá trình điều tra, các bị cáo thành khẩn khai báo, bày tỏ ăn năn, hối cải, thừa nhận phạm tội do thiếu hiểu biết và bị đe dọa. Họ xin được Đảng, Nhà nước xem xét khoan hồng, giảm nhẹ hình phạt.
Trong các bị cáo có 53 người bị xét xử về tội Khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân; 45 người bị truy tố về tội Khủng bố(6 người đang ở nước ngoài); một người bị cáo buộc tộiChe giấu tội phạmvà một người tộiTổ chức, môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép.
Phiên tòa sẽ tiếp tục vào ngày mai.
Quốc Thắng - Trần Hóa