Ngày 17/1, bà Hoa bị TAND TP HCM đưa ra xét xử về tội Lừa đảo và Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Dáng nhỏ thó, bà Hoa được cảnh sát dìu vào phòng xử do sức khỏe yếu. Một vài người thân của bà hiện sống ở miền Tây, có mặt ở tòa khá sớm để động viên, thăm hỏi bị cáo.
Bà Hoa từng là doanh nhân có tiếng trong lĩnh vực kinh doanh chế biến nông sản, lương thực, phân bón... tại các tỉnh miền Tây và Sài Gòn hơn 30 năm trước. Bà làm Giám đốc xí nghiệp tư doanh Quyết Thắng, Tiền Giang, sau này là Giám đốc Công ty TNHH Quyết Thắng tại TP HCM.
Bị cáo Trần Xuân Hoa sau phiên tòa. Ảnh: Hải Duyên
Theo nội dung vụ án, từ năm 1990 đến 1994, trong quá trình điều hành công ty, bà Hoa đã ký kết nhiều hợp đồng tín dụng, mua bán phân bón, gạo... với hàng chục đơn vị kinh tế quốc doanh, Nhà nước, cá nhân, tập thể. Tuy nhiên, bà chỉ thực hiện một phần hoặc không thực hiện hợp đồng, chiếm đoạt tiền, hàng rồi bỏ trốn.
Khoảng tháng 2/1994, bà Hoa với tư cách là Giám đốc Công ty Quyết Thắng đã ký nhiều hợp đồng gia công, mua bán hơn 1,5 triệu tấn gạo với Công ty lương thực Trung ương 3 chi nhánh TP HCM (Vinafood III). Quá trình thực hiện hợp đồng, bà Hoa đã dùng lượng lớn số gạo đối tác gửi tại kho của mình để bán cho doanh nghiệp khác, hoặc mang đi thế chấp cho ngân hàng, chiếm đoạt hơn 24 tỷ đồng.
Ngoài ra, bà Hoa còn mua 10.000 tấn phân bón của Vinafood III nhưng không thanh toán đủ, chiếm đoạt thêm 2 tỷ đồng tiền hàng. Tương tự, bị cáo ký hợp đồng bán hơn 20.000 tấn gạo cho Cục Dữ trữ quốc gia – Chi cục I, tổng trị giá hơn 40 tỷ đồng và được đối tác thanh toán trước hơn 28 tỷ. Tuy nhiên, bà mới thực hiện được một phần hợp đồng, không hoàn trả phần tiền dư đã nhận, chiếm đoạt của đơn vị này hơn 11,2 tỷ đồng.
Cựu doanh nhân còn bị cáo buộc lợi dụng sự tin tưởng của nhiều tổ chức, cá nhân chiếm đoạt hàng chục tỷ đồng thông qua các hợp đồng mua bán, vay mượn tiền vàng. Cũng trong thời gian này, bà Hoa cùng nhiều nhân viên thực hiện loạt hành vi lừa đảo chiếm đoạt hàng chục tỷ đồng của nhiều ngân hàng, tổ chức, cá nhân. Đến ngày 26/10/1994, bà Hoa bỏ trốn qua Campuchia, sau đó sang Mỹ.
Nhà chức trách xác định bị cáo đã có hành vi chiếm đoạt tổng cộng hơn 4,8 triệu USD, 82 tỷ đồng và 852 lượng vàng (tương tương 131 tỷ đồng tại thời điểm phạm tội) của hơn 20 đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp và 11 cá nhân. Bà Hoa bị khởi tố về 3 tội danh: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản xã hội chủ nghĩa; Lừa đảo chiếm tài sản công dân và Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản của công dân, theo Bộ luật Hình sự 1985, với khung hình phạt tổng hợp cao nhất lên đến tử hình.
Năm 1997 TAND TP HCM và TAND Tối cao tại TP HCM xét xử một số nhân viên của bà Hoa với vai trò đồng phạm, trong đó em trai của bà phải lĩnh án tử hình. Các cơ quan tố tụng đồng thời tịch thu kê biên, xử lý nhiều bất động sản, ôtô và hàng hóa để khắc phục thiệt hại vụ án.
Tháng 4/2021, bà Hoa bị trục xuất về nước, các cơ quan tố tụng đã phục hồi điều tra, áp dụng quy định có lợi cho bị can - thay đổi quyết định khởi tố, điều tra truy tố bà về hai tội Lừa đảo và Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo Bộ luật Hình sự 2015, với khung hình phạt cao nhất là tù chung thân.
Phiên xử hôm nay không cóbị hại và người liên quan, bởi quyền lợi của họ đã được giải quyết trong bản án năm 1997.
Trả lời HĐXX, giọng thều thào, bà Hoa cho biết, 30 năm trước có thực hiện nhiều hợp đồng hợp tác với các đơn vị và có công nợ vài chục tỷ đồng. Tuy nhiên, lúc đó, bà được tư vấn nên rời khỏi Việt Nam cùng với "một số lời đe dọa". Ngay trong đêm 26/10/1994, bà đã bỏ lại toàn bộ tài sản, nhà cửa, gia đình đi theo đường bộ trốn sang Campuchia, sau đó qua Mỹ. Suốt thời gian bỏ trốn bà sống lang thang, không nhà cửa, giấy tờ tùy thân nên đến tháng 4/2021 thì bị trục xuất về nước.
Bị cáo nói, lúc trốn khỏi Việt Nam còn một số lượng lớn tài sản, trong đó có ba kho lúa gạo nhưng không biết xử lý thế nào. Chủ tọa phiên tòa cho biết, vấn đề tài sản đã được giải quyết trong bản án trước nên phiên tòa này sẽ không đề cập.
Bà Hoa sau đó xin tòa khoan hồng, xem xét giảm nhẹ hình phạt để được sớm đoàn tụ với gia đình. Hiện bà bị thoái hóa hai khớp, thoát vị địa đệm và nhiều bệnh khác không thể tự đi lại. "Em trai bị cáo đã phải nhận mức án tử hình trong vụ án do bị cáo gây ra. Mấy mươi năm qua bị cáo không được nhìn người thân một lần. Từ ngày về nước, bị cáo cũng chưa được gặp lại con trai", bà Hoa trình bày.
Phát biểu quan điểm về vụ án, đại diện VKS cho rằng hành vi phạm tội của bị cáo là rất nghiêm trọng, chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn. Tuy nhiên, bị cáo hiện sức khoẻ yếu, hoàn cảnh khó khăn... nên đề nghị tòa giảm nhẹ một phần trách nhiệm hình sự, tuyên phạt 24-26 năm tù về hai tội danh.
Bào chữa cho bà, luật sư đồng quan điểm của cơ quan truy tố về hành vi và tội phạm, chỉ xin tòa khoan hồng cho thân chủ. Luật sư cho biết, trong thời gian bị giam, bà Hoa nhiều lần phải nhập viện điều trị; bà có người con trai duy nhất nhiều năm qua cũng phải sống lang thang ở gầm cầu, hiện bị liệt nửa người... nên xin tòa xem xét giảm nhẹ.
Nghe luật sư nhắc đến con, bà Hoa ôm mặt khóc. Khi nói lời sau cùng, bà nhiều lần nấc nghẹn: "Xin lỗi con trai vì mẹ đã không làm tròn cách nhiệm của người mẹ". Hướng lên HĐXX, bà nói: "Những sai trái của bị cáo đã khiến bị cáo phải trả giá quá đau đớn. Mong tòa xem xét giảm nhẹ cho bị cáo một phần hình phạt để có ngày được đoàn tụ với người thân".
Sau khi nghị án, HĐXX tuyên phạt bà Hoa mức án tù chung thân về hai tội danh. "Bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ, tuổi già, sức khỏe yếu, hoàn cảnh khó khăn nhưng cần phải xử mức cao nhất của khung hình phạt mới công bằng với những người cùng thực hiện hành vi phạm tội trong vụ án", bản án nêu.
Kết thúc phiên tòa, bà Hoa lê từng bước nặng nhọc lên xe cảnh sát về trại giam.
Hải Duyên