Bộ Công Thương vừa có đề xuất mới về cơ chế điều hành giá xăng dầu - Ảnh: Q.ĐỊNH
Bộ Công Thương vừa có thông tin mới nhất về dự thảo thay thế các nghị định về kinh doanh xăng dầu.
Nội dung đáng chú ý nhất là việc bộ này đưa ra cơ chế mới về điều hành giá xăng dầu. Cụ thể, Bộ Công Thương cho hay để tiến thêm một bước hướng tới lộ trình thị trường hóa hoàn toàn đối với giá bán xăng dầu, dự thảo dự kiến sẽ có phương án mới trong điều hành giá.
Nhà nước chỉ công bố giá trần hai mặt hàng tiêu dùng phổ biến
Cụ thể, nhà nước sẽ chỉ công bố giá sản phẩm xăng dầu thế giới đối với hai mặt hàng xăng, dầu diesel tiêu dùng phổ biến trên thị trường (gồm xăng RON 95-III, dầu diesel 0,05S) thay vì công bố giá của cả năm mặt hàng như hiện nay.
Lý giải phương án này, bộ cho rằng mặt hàng xăng RON 95-III, dầu diesel DO 0,05S-II có tỉ trọng tiêu thụ lớn. Đây là mặt hàng xăng, dầu tiêu dùng phổ biến trên thị trường, ảnh hưởng tới đa số người tiêu dùng. Vì vậy nhà nước cần tiếp tục công bố giá thế giới, các yếu tố đầu vào để doanh nghiệp thực hiện tính toán và công bố theo công thức.
Đối với xăng sinh học E5 RON 92 và các mặt hàng xăng, dầu còn lại, do có tỉ trọng tiêu thụ không lớn nên có thể để doanh nghiệp chủ động công bố và quyết định giá bán.
Các thương nhân sẽ phải kê khai giá và nếu tăng giá bất hợp lý sẽ bị cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiểm tra, xử lý.
Theo Bộ Công Thương, quy định này phù hợp với chiến lược phát triển năng lượng quốc gia và là nội dung mới của dự thảo nghị định. Đây sẽ là bước thí điểm, thăm dò thị trường để từng bước áp dụng giá xăng dầu hoàn toàn theo cơ chế thị trường.
Như vậy, phương án trên khác với đề xuất trước đó mà bộ đưa ra trong nhiều dự thảo, khi nhà nước sẽ công bố công thức tính, giá sản phẩm xăng dầu thế giới bình quân 7 ngày/lần cùng các chi phí cho tất cả các mặt hàng, để doanh nghiệp tự tính toán, công bố giá nhưng không vượt quá mức giá được tính toán theo công thức.
Nhà nước điều hành giá xăng dầu hay doanh nghiệp tự quyết?
Tuy nhiên, theo đề xuất của Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam và một số thương nhân đầu mối, cần cho phép doanh nghiệp được chủ động tính toán và quyết định giá theo cơ chế thị trường. Nhà nước chỉ công bố công thức, mức giá tham chiếu quốc tế và premium bình quân (không công bố chi phí kinh doanh và lợi nhuận định mức).
Với đề xuất của doanh nghiệp, Bộ Công Thương cho rằng sẽ giúp cho việc điều chỉnh giá được chủ động. Song do chi phí doanh nghiệp khác nhau, giá bán các khu vực sẽ khác nhau, khiến nhà nước không có công cụ kiểm soát, gây nguy cơ thiếu hụt, đứt gãy nguồn cung, thiếu hàng, sốt giá.
Trong khi với phương án đưa ra trong dự thảo dù có nhược điểm là chưa sát với Luật Giá do còn kiểm soát giá bán thông qua giá trần, doanh nghiệp chưa hoàn toàn được chủ động quyết định giá, nhưng sẽ giúp nhà nước duy trì được công cụ kiểm soát, từ đó giám sát được nguồn cung.
Đánh giá xăng dầu là mặt hàng nhạy cảm, ảnh hưởng tới an ninh kinh tế, an ninh năng lượng, việc thực hiện giá bán xăng dầu ngay theo cơ chế thị trường, Bộ Công Thương cho rằng các đề xuất của hiệp hội và doanh nghiệp cần được đánh giá kỹ lưỡng và có lộ trình thực hiện.
Vì vậy, bộ đưa ra hai phương án để lấy ý kiến, đó là nhà nước sẽ công bố giá đối với hai mặt hàng tiêu dùng phổ biến là xăng RON 95 và dầu diesel, còn để doanh nghiệp tự quyết định giá với các mặt hàng còn lại. Phương án hai là thực hiện theo đề xuất của hiệp hội và đại diện một số doanh nghiệp.
Sẽ bỏ quỹ bình ổn để có cơ chế bình ổn khi cần thiết
Về quỹ bình ổn, các doanh nghiệp cho rằng cần bỏ quỹ khi thời gian qua giá xăng dầu gần như ổn định, không phải sử dụng quỹ. Tiếp thu kiến nghị này, dự thảo quy định việc bình ổn giá xăng dầu thực hiện tương tự với các mặt hàng khác.
Trường hợp giá có biến động bất thường, Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan sẽ đánh giá tác động và có biện pháp bình ổn giá phù hợp.
Đối với quy định bỏ quyền mua bán xăng dầu giữa các thương nhân phân phối xăng dầu, nhiều doanh nghiệp cho rằng không phù hợp. Vì vậy, Bộ Công Thương cho biết sẽ đưa ra hai phương án là không cho doanh nghiệp được mua bán với nhau, cũng như tiếp tục giữ quy định như hiện hành để lấy ý kiến.