Từ Mỹ, châu Âu đến Trung Quốc, nhiều nền kinh tế lớn đang tăng cường mua than ngắn hạn để đảm bảo cung cấp đủ điện, bất chấp cam kết trước đó của nhiều quốc gia là giảm tiêu thụ nhiên liệu này để chống lại biến đổi khí hậu.
Sự cạnh tranh toàn cầu về than - hiện cũng thiếu hụt sau nhiều năm sụt giảm đầu tư vào các mỏ mới - đã đẩy giá chuẩn lên mức kỷ lục trong năm nay. Giá than giao ngay tại cảng Newcastle của Australia - nhà cung cấp chính cho châu Á - lần đầu tiên đạt mức 400 USD mỗi tấn vào tháng trước.
Nhu cầu tăng được dẫn đầu bởi châu Âu với việc đẩy mạnh mua than để đảm bảo cung cấp năng lượng cho các hộ gia đình và nhà máy sau khi Nga cắt nguồn cung cấp khí đốt. Đức, quốc gia đã hứa loại bỏ nhiệt điện than vào năm 2030, là một trong những quốc gia đang tăng nhập khẩu mặt hàng này.
Đức, Italy, Pháp, Anh, Hà Lan và Áo đang chuẩn bị khởi động lại các nhà máy nhiệt điện than, đẩy mạnh sản xuất hoặc duy trì hoạt động lâu hơn kế hoạch. Nhiều quốc gia trong khối còn đang cố gắng tích trữ khí đốt trước mùa đông, khi nhu cầu sưởi ấm tăng.
Gerben Hieminga, nhà kinh tế cao cấp trong lĩnh vực năng lượng của ngân hàng ING Groep (Hà Lan ), cho biết các nước đang điều chỉnh lại kênh phân phối để mua được nhiều than hơn từ Australia và Mỹ, nhưng cần thời gian và tiền bạc. "Cả thế giới đang làm điều này", ông Hieminga nói.
Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck gọi việc gia tăng sự phụ thuộc vào than là khó khăn nhưng cần thiết. Alex Msimang, Chuyên gia năng lượng tại Công ty luật Vinson & Elkins (Anh), cũng cho biết hiện nay, có tâm lý rằng thà mua nhiều than đá hơn phụ thuộc vào Nga.
Một nhà máy nhiệt điện than ở Đức. Ảnh: Bloomberg
Trung Quốc, nước tiêu thụ than lớn nhất thế giới, đang mở rộng sản xuất nhiên liệu và sử dụng chúng trong sản xuất điện, do tình trạng thiếu hụt đã diễn ra vào năm ngoái. Ấn Độ cũng đang dựa nhiều vào than khi nhu cầu năng lượng tăng lên. Rahul Tongia, thành viên cấp cao Trung tâm Tiến bộ Kinh tế và Xã hội có trụ sở tại New Delhi, cho biết sản lượng điện than của nước này đạt kỷ lục vào tháng 4.
Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) báo cáo tháng trước rằng sản xuất than trong nước ở Trung Quốc và Ấn Độ đã giúp thúc đẩy đầu tư toàn cầu lĩnh vực này tăng 10% vào năm 2021. IEA dự kiến đầu tư cũng sẽ tăng thêm 10% trong năm nay, khi Trung Quốc và Ấn Độ cố gắng ngăn chặn tình trạng thiếu điện.
Các công ty khai thác than Glencore của Anh - Thụy Sĩ đang hốt bạc. Họ dự kiến lợi nhuận 3,2 tỷ USD trong nửa đầu năm nay, so với 3,7 tỷ USD cho cả năm 2021. "Chúng tôi kỳ vọng giá than tăng sẽ khiến Glencore trở thành một trong những công ty mang lợi nhuận về cho cổ đông hàng đầu trên thị trường", các nhà phân tích của Deutsche Bank AG, đánh giá.
Sức mua than toàn cầu vẫn mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi nhu cầu năng lượng đang tăng nhanh ở hầu hết quốc gia còn lại trên thế giới và đang trên đà đạt mức cao kỷ lục trong năm nay, theo dự báo của IEA.
Sự trỗi dậy của than đá, thải ra gấp đôi lượng CO2 so với khi đốt cháy khí đốt, tiếp tục đe dọa các nỗ lực quốc tế trong mục tiêu khống chế gia tăng nhiệt độ trung bình ở ngưỡng dưới 2 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp và tốt nhất là gần 1,5 độ vào cuối thế kỷ này.
Đó là mục tiêu mà hơn 190 quốc gia nhất trí tại "Thỏa thuận Paris" năm 2015 nhằm tránh những hậu quả tiềm ẩn của nóng lên toàn cầu. Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc cho rằng lượng khí thải, vốn tiếp tục tăng, sẽ cần phải giảm mạnh vào cuối thập kỷ này để đạt được mục tiêu.
Các nhà hoạt động và dự báo khí hậu bày tỏ lo ngại về việc phương Tây tăng dùng than trong ngắn hạn, cũng như việc chiến sự Ukraine và các sự kiện địa chính trị khác đang thúc đẩy các khoản đầu tư khí đốt mới.
Các cơ quan giám sát khí hậu lo ngại châu Á có thể tiếp tục dùng than đá lâu hơn dự kiến trước đây. Các nhà theo dõi dữ liệu năng lượng cho biết Trung Quốc, quốc gia phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới, đã chiếm khoảng một nửa công suất điện than toàn cầu.
Ryna Cui, Đồng giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Bền vững Toàn cầu của Đại học Maryland, cho biết đất nước này vẫn đang xây dựng các nhà máy than mới với nguy cơ cung vượt cầu .
Tuy vậy, hiện vẫn có nhiều quốc gia hạn chế nguồn cung cấp than, không ký hợp đồng gia hạn mới với các công ty khai thác. Với thị trường khí đốt tự nhiên, một số quốc gia cũng đã bắt đầu ký các thỏa thuận dài hạn với các chủ hàng ở Mỹ và Qatar về khí hóa lỏng (LNG).
Phiên An (theo WSJ)