Từ xưa đến nay, khi đi mua đất, mua nhà, chắc hẳn ai cũng phải xem xét địa thế, môi trường xung quanh. Trước khi làm nhà, chắc hẳn ai cũng xem hướng, tính toán bố trí các phòng, cửa chính cửa sổ… Thậm chí nhiều người còn chọn màu gạch lát, màu sơn tường hợp với tuổi của mình để mong mang lại may mắn và sức khỏe… Tất cả những điều đó và nhiều điều khác nữa, người ta gọi chung là Phong thủy.
Từ thời xa xưa, phong thủy đã gắn với đời sống con người, được con người vận dụng vào đời sống. Ấy thế nhưng, cũng từ xa xưa, cũng có không ít người phản bác phong thủy, cho đó là trò mê tín, bịp bợm: Hòn đất mà biết nói năng/ Thì thầy địa lý hàm răng chẳng còn (ca dao).
Nhưng dù tin hay không, dù cuồng tín hay bài xích… thì phong thủy vẫn tồn tại cùng với xã hội Á Đông. Khi mua nhà, người ta vẫn phải chọn đất và khi làm nhà vẫn phải xem hướng… Thậm chí, càng ngày càng nhiều người ở các nước phương Tây tin và vận dụng phong thủy vào cuộc sống.
Ảnh minh họa: Nhà rường di sản An Hiên ở Huế (nguồn: Ashui.com)
Vậy thực chất phong thủy là mê tín?
Phong thủy chiết tự là gió và nước. Trong Kinh Dịch, gió thuộc quẻ Tốn, hành Mộc, còn nước thuộc quẻ Khảm, hành Thủy. Đây là hai trong 5 yếu tố cơ bản của Ngũ hành, được coi là 5 nguyên tố cấu tạo nên vũ trụ. Tuy nhiên, phong thủy không chỉ xem xét ở khía cạnh vật chất cụ thể của gió và nước, mà quan trọng hơn là xem xét sự tương tác của chúng với môi trường và những hình thức biểu hiện của chúng trong từng hoàn cảnh cụ thể.
Thực ra, bản chất của phong thủy là Khí. Gió và Nước tương tác với Khí tạo ra môi trường có tính phong thủy. Khí là vô hình, khi ẩn khi hiện. Khi phát lộ ra là dòng sông, dãy núi…, khi ẩn trong lòng đất gọi là Long mạch. Câu kinh điển trong phong thủy là: Khí gặp gió thì tán, gặp nước thì tụ. Vì vậy, phong thủy lấy gió và nước là hai yếu tố chính để xác định địa hình, môi trường, không gian thuận lợi cho cuộc sống, đem lại sức khỏe, mùa màng tươi tốt và cuộc sống no đủ cho con người.
Điểm qua một số quan niệm của phong thủy thì thấy, thực chất của phong thủy là giúp con người sống hòa hợp với thiên nhiên, dựa vào thiên nhiên và cải tạo thiên nhiên để đem lại cho mình môi trường sống tốt nhất và bảo vệ, giữ gìn cảnh quan để phục vụ cho cuộc sống con người.
Chẳng hạn như trong phong thủy có khẩu quyết về thế đất cơ bản để lập làng hay làm nhà như sau: Trước mặt là ruộng lúa chiêm/ Hai bên hai tay liềm/ Phía sau ruộng đỗ.
Diễn giải thế đất đó là: Phía trước bằng phẳng, có nước (ruộng lúa, ao, hồ, sông…), hai bên có dải đất cong cong ôm lại như hai lưỡi liềm, phía sau là thế đất cao (đồi, núi, gò, đống…). Xét thực tế, đây là thế đất lý tưởng, vì ao hồ phía trước tạo không gian thông thoáng, gò đống phía sau che chắn gió lạnh về mùa đông, còn thế đất hai bên bao bọc ngôi nhà cũng có tác dụng bảo vệ rất tốt. Hay việc tầm long điểm huyệt trong phong thủy thường chú trọng đến những thế đất có núi có sông, cây cỏ tươi tốt. Đặc biệt các huyệt đất tốt thường ở khúc quanh của sông suối và chọn bên bồi tránh bên lở. Đối với xã hội nông nghiệp thời cổ, đây là điều kiện lý tưởng: Có nước để phục vụ đời sống sinh hoạt con người và canh tác, giao thông thuận tiện vì ngày trước đường thủy chiếm ưu thế. Hơn thế, ở khúc cong của con sông sẽ có lợi cho việc phòng thủ, ở bên bồi sẽ bảo đảm an toàn và cuộc sống lâu dài.
Như vậy, thực chất những quan niệm trong phong thủy là việc lựa chọn môi trường sống hài hòa, thân thiện với thiên nhiên, lợi dụng điều kiện ngoại cảnh để phục vụ tốt nhất cho con người. Do đó phải khẳng định một điều, phong thủy về bản chất không phải sự mê tín mà là sự tổng kết, đúc rút kinh nghiệm sống của người xưa, được kiểm nghiệm qua thực tế và truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác…
Tuệ Linh
(Báo Xây dựng)