Làm gì để ngăn nạn nâng điểm, sửa điểm?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành cho biết:

- Hiện nay việc đánh giá thường xuyên (quá trình học tập) của học sinh đang thực hiện theo quy định về số đầu điểm được tính theo hệ số rồi tính điểm trung bình.

Đối với một số môn như toán, ngữ văn, ngoại ngữ, các bài kiểm tra học kỳ thường được tổ chức ra đề chung, tổ chức kiểm tra theo hình thức xáo trộn học sinh giữa các lớp và chấm chéo để giáo viên không chấm điểm học sinh lớp mình dạy, đảm bảo khách quan.

Các môn học còn lại đều do giáo viên tự ra đề, chấm bài, nhập sổ điểm cho học sinh lớp mình dạy. Việc nới lỏng để cho điểm dễ dãi xảy ra chủ yếu đối với các đầu điểm do giáo viên tự đánh giá với học sinh lớp mình dạy.

Sửa điểm vì thương học sinh?

* Vậy theo ông, quy định đánh giá như thế này là kẽ hở cho việc tiêu cực như nâng điểm, sửa điểm nhằm các động cơ khác nhau trong các trường phổ thông?

- Việc nâng điểm, sửa điểm nếu có xuất phát từ những nguyên nhân khác nhau. Gần đây ở nhiều địa phương có quy định xét điểm quá trình (học bạ) trong tuyển sinh đầu cấp, hoặc một số trường đại học cũng tuyển sinh bằng xét học bạ. Việc này có thể khiến giáo viên dạy các lớp cuối cấp vì thương học sinh nên chấm điểm dễ, sửa điểm.

Nhưng nếu thực hiện đúng quy định của Bộ GD-ĐT thì việc sửa điểm cũng không dễ.

Với các trường sử dụng sổ điểm giấy, khi giáo viên đã nhập điểm vào sổ cái (sổ điểm chung) nếu muốn sửa phải có lý do hợp lý và ký vào để thể hiện trách nhiệm.

Một số nơi hiện nay sử dụng sổ điểm điện tử thì việc sửa điểm càng không thể thực hiện khi điểm đã nhập và đưa lên hệ thống.

Trong lớp học, học sinh nào giỏi, kém thì mọi người đều biết nên việc nâng điểm bất thường có thể học sinh, phụ huynh đều có ý kiến.

Tới đây khi giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cao hơn cho các nhà trường phổ thông thì các vấn đề tiêu cực, trong đó có chuyện nâng, sửa điểm cũng sẽ hạn chế.

Phải thay đổi cách đánh giá

* Ở góc độ quản lý nhà nước, theo ông, cần có những thay đổi gì để ngăn tình trạng tiêu cực trong đánh giá thường xuyên với học sinh phổ thông?

- Không phải chỉ khi có tiêu cực nâng điểm, sửa điểm, hay sai sót trong đánh giá thường xuyên thì mới thay đổi quy định mà khi áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới, những cái đi kèm mang tính bắt buộc là phải đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới đánh giá.

Theo đó, quy định đánh giá học sinh phải thay đổi về nội dung để phù hợp với mục đích phát triển năng lực, phẩm chất người học.

Cụ thể đề bài, cách thức tổ chức đánh giá sẽ đa dạng, linh hoạt và để học sinh bộc lộ năng lực chứ không phải ghi nhớ kiến thức thuần túy.

Việc đánh giá không phải chỉ qua bài kiểm tra mà qua hoạt động học, qua sản phẩm học sinh tạo nên từ ứng dụng kiến thức giải quyết vấn đề.

Đánh giá thường xuyên không chỉ thể hiện ở điểm số mà ở quá trình tiến bộ, thái độ, ý thức kỷ luật, khả năng hợp tác...

Và như vậy, sẽ phải thay đổi việc cho bao nhiêu đầu điểm, rồi cộng lại chia trung bình lấy một con số. Mà cần chia nhiều "ngăn" khác nhau trong hồ sơ học tập của học sinh.

Trong đó có ngăn đánh giá của giáo viên trực tiếp dạy học về năng lực, thái độ... Có ngăn đánh giá theo thước đo chung của trường/phòng giáo dục.

Nhờ đó, việc đánh giá kết quả học tập của học sinh sẽ chính xác, khách quan hơn; việc sử dụng kết quả đánh giá cũng linh hoạt, phù hợp hơn.

Về việc này, trước đây Bộ GD-ĐT cũng có hướng dẫn các trường linh hoạt trong việc đánh giá học sinh qua các dự án học tập, sản phẩm học tập chứ không nhất thiết chỉ được kiểm tra học sinh trên lớp.

Nhưng do quy chế đánh giá chưa thay đổi nên nhiều trường vẫn cứng nhắc trong việc thực hiện.

* Theo ông, có nên duy trì việc sử dụng kết quả đánh giá thường xuyên để xét tuyển sinh đầu cấp không? Nếu nên thì phải làm thế nào khi có nhiều "ngăn" khác nhau như ông nói?

- Tùy theo từng địa phương, sở GD-ĐT trình UBND tỉnh/thành phố có phương án tuyển sinh đầu cấp, trong đó có phương thức sử dụng kết quả đánh giá học sinh trong việc sàng lọc, xét tuyển đầu cấp đối với một số loại hình trường.

Nhưng theo tôi, nếu sử dụng kết quả đánh giá thường xuyên để xét tuyển thì chỉ nên dùng kết quả đánh giá theo thước đo chung của trường/phòng (sử dụng chung đề, chấm chéo giữa giáo viên trong trường, bố trí học sinh kiểm tra theo thứ tự tên chứ không theo lớp) sẽ khách quan hơn và tránh được việc giáo viên nâng điểm cho học sinh.

Trong các trường hợp đặc biệt, trường có thể xem xét thêm các điểm số, các tiêu chí khác đánh giá năng khiếu, thành tích của học sinh trong các hoạt động giáo dục được ghi trong hồ sơ như các tiêu chí phụ.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng nên học tập nước ngoài trong việc tuyển sinh đầu cấp bằng xét tuyển hồ sơ. Đối với những trường cần độ sàng lọc cao trong tuyển sinh, ngoài việc xem xét thành tích bao gồm điểm số học tập và thành tích hoạt động thể hiện năng lực chung, năng khiếu, phẩm chất học sinh, nên thêm phần phỏng vấn hoặc bài viết của học sinh theo chủ đề được yêu cầu.