Hôm nay 3/12, gã khổng lồ điện tử Nhật Bản Sony đang kỷ niệm 30 năm ra mắt máy chơi điện tử PlayStation - chiếc hộp xám nhỏ đã đưa công ty vào thế giới trò chơi điện tử. Đây là bước đột phá đầu tiên của Sony vào lĩnh vực này và khi máy lên kệ tại Nhật Bản vào ngày 3/12/1994, công ty cần bán được 1 triệu máy để bù đắp chi phí.
Giờ đây, PlayStation đã trở thành huyền thoại, bán được hàng trăm triệu máy, giúp ra mắt nhiều thương hiệu được yêu thích nhất trong ngành và định vị Sony là thế lực lớn trong lĩnh vực cực kỳ béo bở này.
Phá bỏ định kiến
"PlayStation đã thay đổi lịch sử trò chơi điện tử" - chuyên gia về lịch sử trò chơi điện tử Hiroyuki Maeda nhận định - "Nó thực sự đã biến đổi mọi thứ: Phần cứng, phần mềm, phân phối và tiếp thị".
Trò chơi điện tử những năm 1990 ở Nhật Bản vẫn thường được cho là của trẻ em. Và 1 trong những chìa khóa thành công của PlayStation là ngay từ đầu, Sony đã phá bỏ định kiến này, mở rộng nó sang thị trường người lớn.
Một phần ý tưởng này xuất phát từ sự cạnh tranh của Sony với Nintendo - vốn đã là công ty thống trị trong lĩnh vực này vào thập niên 1990, nhưng các trò chơi của họ lại thiên về đối tượng trẻ em.
Nguyên mẫu duy nhất còn lại của "PlayStation" đầu tiên, là 1 chiếc Super NES có tích hợp ổ đĩa CD-ROM
Cho đến năm 1991, Sony ít tham gia trực tiếp vào ngành công nghiệp trò chơi điện tử. Công ty cung cấp linh kiện cho các máy chơi điện tử khác, chẳng hạn như chip âm thanh cho máy Super Famicom của Nintendo và điều hành một studio trò chơi điện tử là Sony Imagesoft.
Tuy nhiên, từ năm 1988, Sony đã bắt tay với Nintendo để tạo ra phiên bản có tích hợp đầu đĩa CD cho Super Famicom. Tại triển lãm về điện tử tiêu dùng vào tháng 6/1991, Sony lần đầu hé lộ chiếc Super Famicom có tích hợp ổ đĩa CD-ROM, kết hợp công nghệ Green Book hoặc CD-i, được gọi là "Play Station" (còn được gọi là SNES-CD).
Tuy nhiên, chỉ 1 ngày sau triển lãm, Nintendo tuyên bố rằng họ sẽ phá vỡ quan hệ đối tác với Sony, thay vào đó sẽ hợp tác với Philips. Nguyên nhân được cho là việc không thể đạt được thỏa thuận về cách chia doanh thu giữa 2 công ty. Cũng có thông tin rằng Nintendo nghi ngờ Sony dùng dự án này để mở đường tiến vào thị trường trò chơi điện tử.
Dù thế nào, việc phá vỡ quan hệ đối tác đã khiến chủ tịch Sony là ông Norio Ohga vô cùng tức giận. Ông đã đáp trả bằng cách bổ nhiệm Ken Kutaragi - một giám đốc điều hành của Sony, người quản lý 1 trong những bộ phận kỹ thuật phần cứng của công ty - chịu trách nhiệm phát triển dự án PlayStation để cạnh tranh với Nintendo.
Ken Kutaragi, người được mệnh danh là “cha đẻ của PlayStation”, bên máy PlayStation tung ra năm 1994
Vào thời điểm đó, các cuộc đàm phán giữa Nintendo và Sony vẫn đang diễn ra, với việc Nintendo đề nghị Sony "giữ một vai trò không liên quan đến trò chơi", liên quan đến quan hệ đối tác mới của họ với Philips. Đề xuất này nhanh chóng bị Kutaragi từ chối.
Các cuộc đàm phán chính thức kết thúc vào tháng 5/1992. Để quyết định số phận của dự án PlayStation, Sony đã tổ chức họp vào tháng 6/1992, với những người tham gia bao gồm chủ tịch Sony Ohga, trưởng bộ phận PlayStation Kutaragi và một số thành viên cấp cao trong hội đồng quản trị của Sony.
Tại cuộc họp, Kutaragi đã tiết lộ một hệ thống độc quyền dựa trên CD-ROM mà ông đang làm, liên quan đến việc chơi điện tử với đồ họa 3D. Cuối cùng, chủ tịch Sony Ohga đã quyết định giữ lại dự án.
Tuy nhiên, do sự phản đối mạnh mẽ từ phần lớn những người có mặt tại cuộc họp cũng như từ thế hệ giám đốc điều hành cũ của Sony, Kutaragi và nhóm của ông đã phải chuyển từ trụ sở chính của Sony sang Sony MusicEntertainment (SME) - một thực thể tài chính hoàn toàn riêng biệt thuộc sở hữu của Sony. Việc này cũng là để duy trì mối quan hệ với Philips cho dự án phát triển MMCD (đã góp phần dẫn đến việc tạo ra DVD).
"Trò chơi điện tử những năm 1990 ở Nhật Bản vẫn thường được cho là của trẻ em. Và 1 trong những chìa khóa thành công của PlayStation là ngay từ đầu, Sony đã phá bỏ định kiến này, mở rộng nó sang thị trường người lớn.
Phát triển không ngừng
Theo nhà sản xuất Ryoji Akagawa và chủ tịch Sony Computer Entertainment Shigeo Maruyama, ban đầu, họ không chắc liệu PlayStation nên tập trung chủ yếu vào đồ họa 2D hay đồ họa đa giác 3D.
Cuối cùng, sau khi chứng kiến thành công của trò Virtua Fighter từ công ty Sega tại các tiệm trò chơi điện tử Nhật Bản, Sony nhận thấy "hướng đi của PlayStation ngay lập tức trở nên rõ ràng" và đồ họa đa giác 3D trở thành trọng tâm chính của PlayStation.
Logo PlayStation do Manabu Sakamoto thiết kế, nhấn mạnh vào cảm giác 3D
Manabu Sakamoto- người thiết kế logo PlayStation - cũng muốn nhấn mạnh yếu tố này. Nhưng thay vì chỉ thêm chiều sâu cho các chữ cái "P" và "S", ông đã tạo ra hiệu ứng quang học với cảm giác các chữ cái đang ở trong không gian 3 chiều. Sakamoto chọn những màu sắc tươi sáng cho logo là đỏ, vàng, lục và lam cũng như 1 logo đen trắng dành cho những trường hợp không thể sử dụng màu sắc.
Phần cứng của PlayStation cũng được chứng minh là mang tính cách mạng: CD-ROM rẻ hơn, dễ sản xuất hơn và lưu trữ nhiều dữ liệu hơn nhiều so với băng đĩa được các máy chơi điện tử khác sử dụng.
Tại SME, Kutaragi đã làm việc chặt chẽ với tổng giám đốc điều hành Shigeo Maruyama, và cùng Akira Sato thành lập Sony Computer Entertainment Inc. (SCEI) ngày 16/11/1993. SME giúp SCEI thu hút nhân tài cũng như hỗ trợ trong việc sản xuất và tiếp thị.
PlayStation - dự án chính thức đầu tiên của SCEI - cuối cùng cũng được các giám đốc điều hành của Sony bật đèn xanh vào năm 1993, sau một vài năm phát triển. Sau khi giới thiệu bản demo cho các nhà phát hành và nhà phát triển trò chơi tạiTokyo vào năm 1994, PlayStation đã được nhiều người tiếp cận. Hai trong số đó sau này trở thành đối tác chính là Electronic Arts ở phương Tây và Namco ở Nhật Bản.
Cuối cùng, PlayStation đã có mặt tại các cửa hàng ở Nhật Bản vào ngày 3/12/1994, đạt được doanh số bán hàng lớn do mức giá thấp hơn so với sản phẩm cạnh tranh trực tiếp là máy Sega Saturn. Sự phổ biến của PlayStation sau đó nhanh chóng lan rộng khi phát hành trên toàn thế giới.
Quảng cáo của hãng cũng đi theo một con đường trưởng thành hơn. Đạo diễn lừng danh Hollywood David Lynch được mời về đạo diễn các quảng cáo cho PS2 ra mắt năm 2000 với những tình tiết rõ ràng dành cho người lớn.
"Rõ ràng là khán giả lớn tuổi có sức mua tốt hơn trẻ em" - Philippe Dubois, người sáng lập M05, 1 hiệp hội của Pháp có mục tiêu bảo tồn di sản kỹ thuật số, cho biết. PS2 vẫn là máy chơi game thành công nhất trong lịch sử, đã bán được hơn 160 triệu máy.
Dòng mới nhất của PlayStation là PlayStation 5
Trong 30 năm qua, sự cạnh tranh đã trở nên gay gắt hơn và công nghệ đã được cải tiến. Trong khi Sega và các đối thủ khác bị bỏ lại phía sau, Microsoft đã tham gia cuộc chiến với Xbox và Nintendo vẫn còn hiện diện với máy chơi game Switch.
Ngành công nghiệp này cũng đang trải qua thời kỳ khó khăn. Bộ phận PlayStation của Sony gần đây đã sa thải hàng trăm công nhân. Nhiều nhà phân tích cũng dự đoán rằng dịch vụ trò chơi triển khai trên nền tảng đám mây sẽ sớm khiến máy chơi điện tử trở nên lỗi thời.
Tuy nhiên, Sony dường như không hề nao núng. Gần đây, họ đã tung ra phiên bản nâng cấp của PS5 với tiếp thị nhấn mạnh vào các tính năng AI mới. Cũng có thông tin họ đang lên kế hoạch phát hành phiên bản cầm tay mới của PlayStation, một lần nữa cạnh tranh với đối thủ cũ Nintendo.
Nhưng với nhiều người, ít có cải tiến nào tuyệt vời như khả năng xử lý đồ họa 3D của máy chơi điện tử gốc. Công nghệ này đóng vai trò quan trọng, tạo nên sức hấp dẫn cho các trò chơi kinh điển như Tomb Raider và Final Fantasy VII.
"Chúng tôi đã khám phá ra những cảm giác chưa hề có với các máy chơi điện tử trước đó" - YouTuber đình đám người Pháp Cyril 2.0, người vô cùng đam mê PlayStation cho biết. Anh cho biết mình đã sưu thập được hầu hết mọi trò chơi điện tử được phát hành cho PlayStation ở châu Âu - khoảng 1.400 trò.
Doanh số ấn tượng
PlayStation gốc là máy chơi điện tử đầu tiên bán được hơn 100 triệu chiếc, và đạt mốc này trong vòng chưa đầy 1 thập kỷ. Máy kế nhiệm của nó, PlayStation 2, được phát hành vào năm 2000, là máy chơi điện tử gia đình bán chạy nhất cho đến nay, đã đạt doanh số hơn 155 triệu chiếc được bán ra vào cuối năm 2012.
Thế hệ tiếp theo, PlayStation 3, được phát hành vào năm 2006, bán được hơn 87,4 triệu chiếc tính đến tháng 3/2017. PlayStation 4, được phát hành vào năm 2013, bán được 1 triệu chiếc trong vòng một ngày, trở thành máy chơi điện tử bán chạy nhất trong lịch sử.
Bản mới nhất, PlayStation 5, được phát hành vào năm 2020 và đã bán được 10 triệu chiếc trong 249 ngày đầu tiên, đánh bại người tiền nhiệm của nó để trở thành máy chơi điện tử PlayStation bán chạy nhất cho đến nay.