Ngày xưa, khi chữ viết chưa được phát triển, những kinh nghiệm sống và quan niệm về cuộc đời thường được truyền miệng qua những câu chuyện, dưới dạng những câu hát không theo khuôn mẫu cố định.
Những câu này thường được phổ biến dưới thể thơ lục bát để dễ dàng ghi nhớ. Một trong những câu ca dao nổi tiếng đã đúc kết những điều này rằng: “Ở đời có bốn cái ngu/Làm mai, nhận nợ, gác cu, cầm chầu”.
Cái ngu "Làm mai"
Theo quan niệm xưa, làm mai mối được coi là một trong những điều ngu ngốc nhất mà con người có thể làm. "Làm mai" ở đây không phải là công việc mai mối chuyên nghiệp mà là việc một người trong làng đứng ra làm cầu nối cho hai gia đình hay bạn bè quen biết nhau để kết hôn.
Trong thời chưa có dịch vụ mai mối, những người làm mai thường thực hiện công việc này chỉ vì sự quen biết và có thể nhận chút tiền trà nước từ gia đình.
Theo quan niệm xưa, làm mai mối được coi là một trong những điều ngu ngốc nhất mà con người có thể làm.
Tuy nhiên, việc làm mai không phải lúc nào cũng thành công. Nếu đôi bên kết duyên hạnh phúc thì không sao, nhưng nếu xảy ra mâu thuẫn, gia đình không hòa thuận, người làm mai sẽ bị chỉ trích vì cung cấp thông tin không đầy đủ hoặc không chính xác.
Thực tế là người làm mai không thể hiểu hết mọi điều trong gia đình của cả hai bên. Có những trường hợp người làm mai bị trách móc từ cả hai gia đình, thậm chí còn bị "ném đá". Vì vậy, ông bà ta cho rằng làm mai là một trong những việc dại dột nhất.
Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, việc tìm hiểu giữa trai gái thường diễn ra tự nguyện trước khi đi đến hôn nhân, và người làm mai chỉ đóng vai trò là cầu nối. Tuy nhiên, người làm mai vẫn cần thận trọng vì không phải lúc nào cũng tránh được những rắc rối không đáng có.
Cái ngu "Lãnh nợ"
Cái ngu thứ hai là lãnh nợ, tức là đứng ra bảo lãnh cho người khác vay mượn. Nếu mọi chuyện suôn sẻ, khoản vay được trả đúng hạn thì không có gì phải lo. Nhưng thực tế, người vay mượn thường gặp khó khăn tài chính, và khả năng trả nợ đúng hạn rất thấp.
Khi đó, người đòi nợ sẽ trách móc bạn vì không giúp đỡ, còn người vay nợ thì lại đổ lỗi cho bạn vì đã đứng ra bảo lãnh, khiến bạn rơi vào tình thế khó xử và mất lòng cả hai bên.
Cái ngu thứ hai là lãnh nợ, tức là đứng ra bảo lãnh cho người khác vay mượn.
Kết quả là bạn sẽ phải đối mặt với sự đổ vỡ trong các mối quan hệ, khiến mọi thứ trở nên căng thẳng và không còn thoải mái như trước. Chính vì vậy, các bậc tiền bối đã dạy rằng bảo lãnh nợ là một việc làm dại dột, chỉ tự rước họa vào thân.
Cái ngu “Gác cu”
Ngày xưa và cả hiện nay, "gác cu" vẫn là một thú vui dân gian phổ biến, mặc dù chỉ là một trò giải trí, nhưng lại tiêu tốn rất nhiều thời gian và công sức. Để bẫy được chim cu, người chơi phải bỏ ra không ít tiền bạc, công sức và thời gian để lựa chọn, nuôi dưỡng và thuần hóa một con chim mồi.
Tuy nhiên, trò chơi này cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Đôi khi, người chơi không bắt được con chim nào, thậm chí con chim mồi cũng có thể bay mất, khiến cho người nuôi chim bị cho là “ngu ngốc” vì sự vô ơn và bạc bẽo của loài chim này.
Cái ngu “Cầm chầu”
“Cầm chầu” là một phong tục trong nghệ thuật ca trù, hay hát ả đào, nơi người tham gia có thể trực tiếp đánh giá, khen hoặc chê các nghệ sĩ biểu diễn. Người cầm chầu sẽ ngồi trước cái trống chầu, sử dụng trống để đánh dấu sau mỗi câu hát hoặc khổ đàn, đồng thời đưa ra nhận xét về giọng hát của ca nương hoặc kép đàn.
Tuy nhiên, công việc này thường tiêu tốn nhiều tiền bạc và dễ gây ra những sự không vui. Những lời khen, chê có thể làm mất lòng người khác, gây phiền phức cho người tham gia. Vì vậy, ông bà ta thường khuyên rằng nếu muốn cuộc sống bình yên, tốt nhất đừng nên tham gia vào những việc này, vì chúng mang lại nhiều rắc rối hơn là lợi ích.
Cái nào là ngu nhất?
Trong bốn điều ngu ngốc, làm mai được coi là sự dại dột lớn nhất. Người nào làm mai thường sẽ tự rước họa vào thân. Vì vậy, nếu muốn cuộc sống bình yên, tốt nhất là tránh xa những việc này. Lợi ích chưa thấy đâu, nhưng tai họa thì thường đến rất nhanh.