Khi các thông tin về ánh sáng lạ, nghi là từ máy bay không người lái (drone), xuất hiện ngày càng nhiều trên bầu trời New Jersey và những khu vực khác ở Bờ Đông nước Mỹ, chính phủ đã trấn an rằng về cơ bản chúng không có gì đáng lo ngại.
Nhưng các video được đăng trên mạng xã hội, cùng phản ứng từ các nghị sĩ Mỹ đã tạo thành một cơn sốt trên truyền thông. Mike Waltz, người được Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump chọn làm cố vấn an ninh quốc gia, cho rằng loạt drone lạ xuất hiện ở Mỹ đã "phơi bày lỗ hổng an ninh" của Mỹ.
Thượng nghị sĩ Chuck Schumer thì hối thúc Bộ An ninh Nội địa triển khai radar Robin, hệ thống được ca ngợi là "công nghệ phát hiện drone đặc biệt", đến New York và New Jersey, những nơi liên tục phát hiện các drone lạ, không rõ xuất xứ vài tuần qua.
Các quan chức từ Cục Điều tra Liên bang (FBI), Bộ Quốc phòng và Bộ An ninh Nội địa cho biết họ đang xem xét nghiêm túc các vụ phát hiện này cũng như mối lo ngại mà chúng gây ra, triển khai các hệ thống radar tiên tiến để sẵn sàng săn lùng drone do thám nước ngoài nếu có, và tìm kiếm hồ sơ về những chương trình bí mật của chính phủ.
Một người điều khiển drone ở New York hồi năm 2018. Ảnh: AP
Nhưng trong hơn 5.000 thông tin mà người dân gửi cho họ về "drone lạ" những tuần gần đây, chỉ có 100 thông tin cần phải kiểm tra thêm, John Kirby, người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, hôm 16/12 cho hay.
Hầu hết chúng là máy bay thông thường cất hạ cánh tại các sân bay lớn. Số khác là máy bay cỡ nhỏ và một số là drone nghiệp dư được dùng cho mục đích giải trí.
"Chúng tôi đánh giá những vụ nhìn thấy 'vật thể lạ' cho đến nay chủ yếu là drone thương mại hợp pháp, drone nghiệp dư, hoặc của cơ quan thực thi pháp luật, cũng như máy bay có người lái, trực thăng, thậm chí là cả các ngôi sao bị nhìn nhầm là drone", Kirby nói. "Chúng tôi chưa xác định được bất kỳ điều gì bất thường hoặc rủi ro nào về an ninh quốc gia hoặc an toàn công cộng trên không phận dân sự ở New Jersey hay các bang khác ở khu vực Đông Bắc".
Theo các chuyên gia hàng không, nhiều video về "drone lạ" được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội đều là hình ảnh máy bay có người lái.
"Bộ não của con người không giỏi trong việc đánh giá kích thước của những vật thể trên bầu trời đêm", Mick West, tác giả khoa học chuyên vạch trần các thuyết âm mưu, cho biết. "Bạn nhìn thấy thứ gì đó trên bầu trời, rồi liên tưởng đến những câu chuyện về drone mà bạn đã nghe trước đấy, và nghĩ rằng nó có thể là drone".
West giải thích đèn hạ cánh của máy bay khi nhìn từ xa có thể khiến chúng biến thành thứ gì đó gây hiếu kỳ, thậm chí bị hiểu lầm là có khả năng gây nguy hiểm. "Phần lớn những vật thể xuất hiện trong các video trên mạng chỉ là những chiếc máy bay lớn", ông nói thêm.
Nhưng, như Kirby lưu ý, một số vụ nhìn thấy ánh sáng lạ cũng được xác định là drone, song không phải thiết bị do thám nước ngoài như các thuyết âm mưu trên mạng.
Theo ông, hơn một triệu drone đã được đăng ký với Cục Hàng không Liên bang Mỹ. "Đó là hệ sinh thái mà chúng tôi đang xử lý và nó hợp pháp", Kirby cho biết. "Với bối cảnh công nghệ phát triển như hiện nay, số lượng drone trên khắp nước Mỹ sẽ tăng theo thời gian".
Trong khi các chuyên gia và quan chức cố gắng xoa dịu mối lo ngại, Tổng thống đắc cử Donald Trump lại khuấy động công chúng. Phát biểu tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida, Trump hôm 16/12 cho biết ông đã hủy chuyến đi đến khu nghỉ dưỡng của mình ở Bedminster, New Jersey, vì drone được phát hiện ở đó.
"Chính phủ biết chuyện gì đang xảy ra", ông nói, rồi tuyên bố mà không có bằng chứng rằng quân đội Mỹ biết drone "cất cánh từ đâu".
Trong một bài đăng trên mạng xã hội hồi tuần trước, Tổng thống đắc cử đề xuất nên bắn hạ các "drone lạ". Các chuyên gia và quan chức chính phủ cho biết đây là ý tưởng tồi, có khả năng gây nguy hiểm cho công chúng, đặc biệt là ở những khu vực đông dân cư tại Bờ Đông.
"Nếu cứ tùy tiện bắn hạ những thứ như vậy, điều đó có thể lợi bất cập hại", James McDanolds, chuyên gia về drone giảng dạy tại Viện Sonoran, cho biết.
Trong khi các cuộc điều tra đang được tiến hành, giới chức cho biết họ không tìm thấy bất kỳ hồ sơ nào cho thấy chính phủ hay quân đội Mỹ đang phát triển một chương trình drone nào đó, có thể bí mật hoặc không, và tạo ra vật thể lạ trên bầu trời.
Một số quan chức muốn tránh lặp lại sự kiện năm 1947, khi việc che đậy một chương trình bí mật của không quân Mỹ đã dẫn đến hơn 60 năm suy đoán về những "chuyến thăm" của người ngoài hành tinh ở Roswell, New Mexico.
Khi đó, một khinh khí cầu của không quân được thiết kế để do thám chương trình hạt nhân Liên Xô đã bị rơi ở Roswell và bị người dân phát hiện. Chính quyền đã đưa ra thông tin không đầy đủ, làm dấy lên tin đồn rằng đó là phi thuyền của người ngoài hành tinh.
Nỗ lực che đậy thông tin đã khiến chính phủ Mỹ đau đầu suốt nhiều thập kỷ và là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ những người theo thuyết âm mưu.
Một phần vấn đề của những thông tin về việc nhìn thấy drone, giống như báo cáo từ chính phủ về các hiện tượng trên không không xác định những năm gần đây, nằm ở việc các quan chức chính quyền sẽ không bao giờ nói một cách rõ ràng về những thứ có thể liên quan đến hoạt động tình báo.
Khi thông tin xuất hiện nhiều hơn trên truyền thông và mạng xã hội mà không được giải thích đầy đủ, người dân sẽ có xu hướng bắt đầu nhìn lên bầu trời thường xuyên hơn và phát hiện những ánh sáng họ cho là kỳ lạ đến từ máy bay thương mại lớn hoặc drone.
Một số quan chức cho hay họ nghĩ những người thích chơi đùa với truyền thông hay tung tin thất thiệt cũng có thể tận dụng cơ hội này.
Khi các thông tin về việc nhìn thấy drone bí ẩn bắt đầu lan truyền, những người đam mê drone có thể điều khiển chúng cất cánh lúc bình minh hay hoàng hôn để thu hút chú ý của công chúng.
Cuối tuần trước, giới chức Mỹ đã bắt hai người bị cáo buộc lái drone gần sân bay quốc tế Boston Logan.
Góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề, khi các vụ nhìn thấy drone lạ được trình báo, cảnh sát sẽ triển khai drone của riêng họ để điều tra, dẫn tới nhiều thông báo hơn về những hoạt động bất thường, West cho biết.
Rebecca Weiner, phó ủy viên tình báo và chống khủng bố tại Sở Cảnh sát New York, cho hay điều này giải thích phần nào cho việc số vụ nhìn thấy drone không ngừng gia tăng gần đây.
Không chỉ cảnh sát, những người dân tò mò cũng sẽ điều khiển drone của họ để kiểm tra bầu trời và những người nhìn thấy lại báo cáo chúng cho chính quyền. Sau đó, các nhà thiên văn học mới vào nghề lại chiếu laser vào những chiếc drone bay ngang qua, tạo ra thêm nhiều báo cáo khác.
"Nghe có vẻ vô lý, nhưng thực tế là như vậy", Weiner nói trước báo giới hồi đầu tuần.
Những đốm sáng lạ được nhìn thấy trên bầu trời New Jersey hôm 5/12. Ảnh: AP
Chỉ riêng tại thành phố New York vào cuối tuần qua, cảnh sát đã nhận được 120 cuộc gọi báo tin nhìn thấy vật thể lạ, nhiều hơn cả tháng 11 cộng lại. Hầu hết các vật thể đó cuối cùng lại không phải drone. Một số là máy bay thông thường và trực thăng, số khác là mưa sao băng.
Trong khi số lượng tin thông báo tăng vọt, sở cảnh sát không nhận thấy số drone thực tế tăng đáng kể, Weiner nói thêm.
Một số báo cáo ban đầu ở New Jersey xuất hiện tập trung xung quanh Kho quân khí Picatinny, cơ sở nghiên cứu quân sự ở hạt Morris. Các quan chức quân sự cho biết họ không tìm thấy chương trình nào tại cơ sở này có thể là nguồn gốc của những ánh sáng bí ẩn.
Mặt khác, sẽ là bất thường nếu chính phủ thử nghiệm một chương trình bí mật nhưng công chúng lại có thể dễ dàng quan sát được bằng mắt thường.
Các chương trình như vậy thường được tiến hành tại các bãi thử nghiệm xa xôi, nơi người thường khó tiếp cận. Dù vậy, cũng có những chương trình không quá bí mật mà công chúng vẫn có thể quan sát được.
Năm ngoái, chính phủ đã khởi động một chương trình thử nghiệm drone tại căn cứ McGuire ở New Jersey và căn cứ không quân Dover ở Delaware, nhưng không có bằng chứng cho thấy chương trình này gây ra bất kỳ cảnh tượng bất thường nào.
Giới chức Mỹ từ lâu đã nói rằng các chính phủ nước ngoài, như Trung Quốc và Iran, sử dụng drone, khí cầu do thám và các thiết bị giám sát khác để quan sát các căn cứ hay những cuộc tập trận quân sự của nước này.
Kirby cho biết đã có "một số vụ nhìn thấy drone trên các cơ sở quân sự ở New Jersey và những nơi khác". Tuy nhiên, ông lưu ý những báo cáo như vậy không phải mới và chính quyền đang cố gắng áp dụng các biện pháp phát hiện sớm thiết bị do thám nước ngoài.
Tuần trước, một nghị sĩ ở New Jersey tuyên bố trên Fox News rằng một số drone xuất phát từ con tàu ngoài khơi Mỹ đang tiến hành hoạt động do thám cho Iran trên lãnh thổ Mỹ. Phát ngôn viên Lầu Năm Góc Sabrina Singh đã bác bỏ thông tin trên. Dù vậy, nó vẫn gây chú ý và tạo cơ hội cho những vụ nhìn thấy drone khác.
Tháng này, một công dân Trung Quốc đã bị bắt vì điều khiển drone trái phép trên căn cứ không gian Vandenberg ở California. Cảnh sát bắt anh ta trước khi người đàn ông lên chuyến bay đến Trung Quốc với cáo buộc chụp ảnh bất hợp pháp một căn cứ quân sự.
Dù vậy, các vụ nhìn thấy vật thể lạ ở New Jersey dường như không phải drone do thám nước ngoài. Và hoạt động giám sát của nước ngoài thường không liên quan đến hàng nghìn drone hay khiến người Mỹ sôi sục với hàng nghìn báo cáo về việc nhìn thấy vật thể lạ trên bầu trời, giới chuyên gia nhận định.
Vũ Hoàng (Theo BBC, AFP, Reuters, CSIS)