"Kỷ nguyên vàng của nước Mỹ bắt đầu từ ngày hôm nay", Tổng thống Donald Trump tuyên bố trong phát biểu nhậm chức ngày 20/1. "Nước Mỹ sẽ sớm vĩ đại hơn, mạnh mẽ hơn và phi thường hơn bao giờ hết".
Giới quan sát cho rằng tuyên bố này của ông Trump đánh dấu sự phát triển đến đỉnh cao của phong trào "Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA) mà ông đã thúc đẩy nhiều năm qua. Trên nhiều phương diện xã hội Mỹ, từ thể thao, giải trí, đến các lớp học hay nơi làm việc, ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy MAGA không chỉ dành cho Nhà Trắng, mà đang có được chỗ đứng vững chắc hơn trong nền văn hóa đại chúng.
Thay vì quỳ gối để kêu gọi công lý xã hội, các cầu thủ giải Bóng Bầu dục Quốc gia Mỹ (NFL) thực hiện "điệu nhảy Trump" ở khu vực cuối sân trong các trận đấu. Những nghệ sĩ giải trí chính thống, như ca sĩ nhạc đồng quê Carrie Underwood hay rapper Snoop Dogg, đã đồng ý biểu diễn tại các sự kiện kỷ niệm lễ nhậm chức của ông Trump, điều mà các ngôi sao âm nhạc phần lớn đều tránh né 8 năm trước.
Ông Donald Trump ném những chiếc mũ có in thông điệp "Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại" cho đám đông tại một giải golf ở Bedminster, New Jersey, hồi tháng 8/2023. Ảnh: AP
Một thế hệ diễn viên hài và người có sức ảnh hưởng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe ủng hộ Tổng thống Trump đang xuất hiện tràn ngập trên YouTube và các nền tảng mạng xã hội khác. Đoạn âm thanh có Barron, con trai út Tổng thống Trump, và Đệ nhất phu nhân Melania góp mặt đã trở thành một trong những meme trực tuyến hot nhất, với những người nổi tiếng như Paris Hilton và các thương hiệu như Frontier Airlines sử dụng nó trong các bài đăng trên TikTok hay Instagram.
"Mỗi lần đi bộ trong khuôn viên trường, tôi lại thấy vài chiếc mũ MAGA màu đỏ. Chắc chắn đây là điều mới rồi", Carson Carpenter, 19 tuổi, sinh viên năm cuối tại Đại học bang Arizona, cho hay. "Chủ nghĩa bảo thủ thực sự đã trở nên gắn bó chặt chẽ trong nền văn hóa đại chúng của chúng ta... Nó đang rất được ưa chuộng".
Bên ngoài khuôn viên trường, những người Mỹ từng che giấu cảm tình dành cho Tổng thống Trump giờ đây tự hào khoe điều đó trên tay áo hoặc mũ của họ.
Trevor Traina, doanh nhân công nghệ kiêm đại sứ trong chính quyền Trump đầu tiên, cho biết ông đã cảm nhận được rõ ràng những thay đổi khi đồng tổ chức một buổi gây quỹ cho ông Trump hồi tháng 6 năm ngoái ở khu Pacific Heights, San Francisco, một thành trì của đảng Dân chủ, nơi đa số người dân có quan điểm tự do.
Traina cho biết thay vì phải đối phó với các cuộc biểu tình như họ dự đoán, sự kiện đã thu hút hơn 100 người đội mũ MAGA đỏ đi bộ quanh khu phố.
"Bạn biết đấy, trong đời mình, tôi chưa bao giờ thấy điều gì như thế. Những người Cộng hòa ở San Francisco trước đây thường đi tuần hành với khăn trùm đầu, vội vã trong bóng tối", ông nói.
Thực tế, một số giá trị liên quan đến chủ nghĩa tự do đã trở nên phổ biến hơn những năm gần đây tại Mỹ. Hôn nhân đồng giới được chấp nhận rộng rãi và hơn một nửa số bang Mỹ đã tự do hóa luật cần sa.
Sau khi Tòa án Tối cao chấm dứt quyền phá thai theo hiến pháp, một cuộc thăm dò do Wall Street Journal-NORC thực hiện cho thấy lập trường ủng hộ quyền phá thai đã đạt đến một trong những mức cao nhất kể từ khi NORC bắt đầu theo dõi vấn đề này vào những năm 1970.
Tuy nhiên, công ty thăm dò dư luận Gallup phát hiện ra tỷ lệ người Mỹ nhận mình là bảo thủ về mặt xã hội cũng tăng đáng kể, đạt mức cao nhất trong 10 năm. Theo đó, khoảng 38% số người tham gia cuộc thăm dò coi mình là bảo thủ và 29% người nói họ có khuynh hướng tự do.
Hơn nữa, những người bảo thủ đang giành ưu thế trong cuộc tranh đấu lâu nay nhằm đảo ngược cái mà họ gọi là xu hướng tiếp quản của phe tự do đối với Hollywood, giới học thuật cũng như các chính sách tuyển dụng và đầu tư tại doanh nghiệp lớn.
Các doanh nghiệp lớn ở Mỹ đang rút lại những nỗ lực đa dạng hóa về chủng tộc, giới tính từng trở nên cấp bách sau vụ người đàn ông da màu George Floyd bị cảnh sát ghì chết vào năm 2020 và thổi bùng lên phong trào đấu tranh bình đẳng sắc tộc theo khuynh hướng tự do.
Một phụ nữ mặc chiếc áo in khẩu hiệu MAGA ở Manhattan, New York. Ảnh: AP
Các trường đại học đang thích nghi với lệnh cấm từ Tòa án Tối cao về việc xem xét vấn đề sắc tộc trong quá trình tuyển sinh. Những chương trình được thiết kế để giúp đỡ sinh viên thiểu số đang bị công kích về mặt pháp lý, đối mặt những khiếu nại rằng chúng phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc.
Những người bảo thủ từ lâu phàn nàn rằng quyền tự do ngôn luận bị kiểm duyệt trên mạng xã hội. Tháng qua, Meta đã thông báo chấm dứt việc kiểm chứng thông tin và hạn chế một số loại phát ngôn trên mạng xã hội Facebook và Instagram.
Năm ngoái, Pixar, công ty con của Disney, được cho là đã loại bỏ một cốt truyện chuyển giới khỏi loạt phim hoạt hình Win or Lose, giải thích rằng công ty nhận ra nhiều bậc cha mẹ muốn thảo luận về một số chủ đề nhất định với con cái theo cách riêng.
"Tôi nghĩ chúng tôi đang thắng thế và thật vinh hạnh khi thấy điều đó", Kevin Roberts, chủ tịch Quỹ Di Sản, viện nghiên cứu bảo thủ có trụ sở tại Washington, nói khi đề cập đến việc các chương trình đa dạng hóa về chủng tộc, giới tính bị xóa bỏ và vai trò của tôn giáo đang ngày càng mở rộng trong đời sống người dân Mỹ.
Lễ nhậm chức của Tổng thống Trump hôm 20/1 là một cuộc tụ họp các lãnh đạo doanh nghiệp lớn nhất nước Mỹ và một số người trong họ đã bắt đầu từ bỏ những chính sách về biến đổi khí hậu hay thúc đẩy đa dạng, mục tiêu mà phong trào MAGA luôn nhắm tới.
Nhiều doanh nghiệp có hàng triệu khách hàng và không muốn đưa ra lập trường chính trị, nhưng việc lãnh đạo của họ xuất hiện cùng Tổng thống Trump báo hiệu rằng ông đã được công chúng chấp nhận rộng rãi, theo giới quan sát.
Trong số những lãnh đạo doanh nghiệp có ghế tại buổi lễ là Tim Cook, giám đốc điều hành Apple, tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk, ông chủ Facebook Mark Zuckerberg, Jeff Bezos từ Amazon và Sundar Pichai từ Alphabet, công ty mẹ của Google.
Coca-Cola gần đây cho ra mắt một chai nước phiên bản kỷ niệm lễ nhậm chức của ông Trump. Công ty đã sản xuất những chai nước tương tự cho 5 lễ nhậm chức trước đó, nhưng đây là lần đầu tiên giám đốc điều hành James Quincey đích thân tặng nó cho Tổng thống.
Chai nước kỷ niệm gây chú ý vì Coca-Cola từng chỉ trích gay gắt Tổng thống Trump về chính sách kiểm soát nhập cư mà ông thực hiện vào năm 2017 và gọi cuộc bạo loạn Đồi Capitol ngày 6/1/2021 là sự kiện "xúc phạm đến lý tưởng dân chủ của Mỹ".
Nhiều nhà phân tích chính trị nhận định người Mỹ đang trở nên cởi mở hơn trước các ý tưởng bảo thủ vì quá mệt mỏi với "văn hóa chối bỏ", thứ mà không ít người cho rằng quá nhạy cảm trước vấn đề bản dạng giới tính và chủng tộc.
Xu hướng phát triển truyền thông xã hội cũng là một yếu tố quan trọng thúc đẩy đà mở rộng của MAGA. Bằng cách xuất hiện trên YouTube, Instagram hoặc các nền tảng khác, những người sáng tạo nội dung bảo thủ có thể tránh được bị kiểm duyệt theo cách truyền thống và xây dựng lượng khán giả chung chí hướng.
Manu Anpalagan, 20 tuổi, sinh viên năm ba tại Đại học Yale, vẫn nhớ cơn sốt hâm mộ Ben Shapiro tại trường trung học ở Buffalo, New York, khi các cuộc tranh luận của nhà bình luận bảo thủ này với học sinh được đăng tải trên YouTube trở nên nổi tiếng.
"Bọn trẻ thích thú khi xem những đoạn clip 'Ben Shapiro đập tan các lập luận của phe tự do'", Anpalagan nói.
Những người có ảnh hưởng về y tế hay các diễn viên hài nổi tiếng, như Theo Von và Nelk Boys, hiện cũng truyền tải những thông điệp bảo thủ. Cả Theo Von và Nelk Boys đều từng tổ chức các chương trình podcast cùng ông Trump.
"Chúng ta đang chứng kiến đà hội nhập ngày càng mạnh mẽ của chủ nghĩa bảo thủ vào cuộc sống hàng ngày'', Anpalagan cho hay.
Là một sinh viên Yale, Anpalagan đã khởi động lại câu lạc bộ Cộng hòa của trường vào năm ngoái sau khi nó bị ngừng hoạt động. Theo anh, những chiếc mũ MAGA vẫn ít xuất hiện tại ngôi trường đại học nhìn chung có xu hướng tự do này, nhưng bằng chứng về thay đổi văn hóa đã rõ ràng khi 40 sinh viên năm nhất đã xuất hiện vào ngày hội trường để cân nhắc tham gia câu lạc bộ Cộng hòa.
Mức độ nổi tiếng cá nhân của Tổng thống Trump cũng mang đến những tác động nhất định. Những bài phát biểu có phần lan man của ông giờ đây được nhiều người hoan nghênh như một nét độc đáo riêng, không phải khuyết điểm. Các động tác nhảy vụng về, vui vẻ mà ông thể hiện được người trẻ Mỹ hưởng ứng, bắt chước.
"Nếu bạn không nghĩ ông Trump hài hước và được coi là hài hước, sẽ rất khó để giải bài toán về cách đảng Dân chủ có thể làm để đối phó tốt hơn với ông ấy", Liam Kerr, đồng sáng lập WelcomePAC, tổ chức ủng hộ những người theo chủ nghĩa trung dung của đảng Dân chủ, lưu ý.
Kevin O'Leary, nhà đầu tư Shark Tank, cho biết xu hướng tiếp thị trực tiếp tới người tiêu dùng sau đại dịch Covid-19 đã khiến một số chủ doanh nghiệp, giống như ông, phải chú ý nhiều hơn đến mạng xã hội, những động tác nhảy của Tổng thống Trump và những video lan truyền rộng rãi có giọng ông.
"Ông Trump đã vô tình, ngẫu nhiên mà không hề cố ý, khiến mình trở nên sành điệu", O'Leary nhận xét.
Cầu thủ Nick Bosa của San Francisco 49ers làm gián đoạn một cuộc phỏng vấn sau trận đấu hồi tháng 10 năm ngoái để khoe chiếc mũ MAGA của mình. Ảnh: AP
Sân bóng bầu dục cũng là nơi chứng kiến rõ nét đà trỗi dậy mạnh mẽ của phong trào MAGA. Colin Kaepernick, tiền vệ đội San Francisco 49ers, người đã quỳ gối trong khi hát quốc ca tại các trận đấu như một hình thức biểu dương công lý xã hội, đã không được ký hợp đồng sau mùa giải 2016.
Hiện tại, gương mặt đại diện cho phong trào phản đối của NFL chính là cầu thủ Nick Bosa, cũng đến từ San Francisco 49ers. Bosa đã chen ngang một buổi phỏng vấn trên truyền hình ngay trước cuộc bầu cử tháng 11 để khoe chiếc mũ MAGA của mình.
Anh sau đó đã bị phạt vì vi phạm các quy tắc của giải đấu. Tuy nhiên, cầu thủ này khẳng định "điều đó rất đáng giá".
Vũ Hoàng (Theo WSJ, AFP, Reuters)