"Tôi cố gắng hết sức để thuyết phục song người bệnh rất ác cảm với việc mổ xẻ", bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại bụng 1, Bệnh viện K, kể lại, hôm 24/3.
Bệnh nhân này ung thư đại tràng giai đoạn muộn, di căn nặng nề, tiên lượng "lành ít dữ nhiều". Thời điểm nhập viện, ông bị tắc ruột, buồn nôn, thể trạng mệt mỏi. Khi hội chẩn, các bác sĩ nhận định phẫu thuật là phương pháp điều trị khả quan nhất. Ung thư di căn nặng, xâm lấn cả những tạng kế cận như bàng quang, viêm áp xe quanh khối u. Bệnh nhân cần phải mổ cắt toàn bộ đại tràng sigma và toàn bộ bàng quang, đưa hai niệu quản ra da và làm hậu môn nhân tạo bên ngoài thành bụng.
Tuy nhiên, nỗi sợ hãi và cuộc sống sau mổ khiến bệnh nhân gạt bỏ cơ hội duy nhất. Trước tình thế này, bác sĩ Nam buộc phải mời người nhà cùng tham gia thuyết phục. "Anh ấy còn trẻ, phẫu thuật có thể không hoàn toàn giúp khỏi bệnh nhưng sẽ giảm đau đớn, ngăn khối u tiếp tục di căn xa", bác sĩ giải thích với gia đình. Cuối cùng, người bệnh đồng ý mổ. Cuộc phẫu thuật diễn ra thành công, giúp bệnh nhân tạm vượt qua giai đoạn nguy hiểm.
Kíp bác sĩ đang phẫu thuật cấp cứu cho bệnh nhân ung thư dạ dày. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Các bác sĩ xem việc thuyết phục bệnh nhân phẫu thuật ung thư như cuộc đấu trí, tuy nhiên, "không phải cuộc đấu trí nào bác sĩ cũng giành được phần thắng". Bác sĩ Nam nhớ lại một bệnh nhân ung thư đại tràng từ chối phẫu thuật và xin về nhà uống thuốc nam. Vài tuần sau, ông quay lại viện trong tình trạng vỡ ruột, hy vọng sống chỉ còn 1%. Bệnh nhân không qua khỏi vì các bệnh nền nặng như tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu.
Một bệnh nhân khác, 75 tuổi, bị ung thư dạ dày tái phát, cũng từ chối phẫu thuật và được người nhà ủng hộ quyết định này. "Mổ xẻ cũng chẳng được sống bao lâu", người thân động viên ông dừng điều trị. Dù bác sĩ liên tục gọi điện, nhắn tin, bệnh nhân vẫn không thay đổi quyết định.
Nỗi sợ phẫu thuật và sự chần chừ trong điều trị khiến nhiều bệnh nhân ung thư rơi vào tình thế "tiến thoái lưỡng nan". Theo bác sĩ Nam, "ở giai đoạn muộn, phẫu thuật không phải để chữa khỏi mà nhằm kiểm soát triệu chứng, giảm đau đớn và giúp bệnh nhân nâng cao chất lượng sống". Tuy nhiên, quan niệm ung thư là "án tử" và can thiệp dao kéo sẽ khiến bệnh "bung ra nhanh hơn" khiến nhiều người bỏ lỡ những cơ hội điều trị quan trọng.
Thống kê từ Hiệp hội Ung thư Mỹ (NCI) cho thấy tỷ lệ tử vong do ung thư đã giảm 32% từ năm 1991 đến nay, nhờ các tiến bộ về điều trị và phát hiện sớm. Thế nhưng, nỗi sợ hãi về căn bệnh này vẫn không giảm. Một số nghiên cứu gần đây ghi nhận sự gia tăng thoáng qua của tế bào ung thư trong máu sau phẫu thuật, do việc đụng chạm trực tiếp vào khối u. Tuy nhiên, chưa có cơ sở khoa học nào chứng minh điều này khiến bệnh nhân nặng hơn hoặc rút ngắn thời gian sống.
Ngoài yếu tố tâm lý, vấn đề chi phí điều trị cũng là rào cản lớn tại Việt Nam. Các phương pháp mới như điều trị đích, liệu pháp miễn dịch mang lại hy vọng lớn nhưng không nằm trong danh mục bảo hiểm y tế, khiến đa số bệnh nhân không đủ khả năng chi trả. Chỉ 10% người bệnh ung thư có cơ hội tiếp cận các cách điều trị hiện đại này.
Bác sĩ Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai, nhấn mạnh rằng bác sĩ không bao giờ từ bỏ bệnh nhân, nhưng nhiều khi bệnh nhân từ bỏ bác sĩ. Để thuyết phục họ, bác sĩ cần hiểu tình hình gia đình, khả năng tài chính và tâm lý của từng người. Bằng cách này, bác sĩ giúp người bệnh giảm bớt căng thẳng và có thêm động lực chiến đấu với bệnh tật.
"Hơn cả phác đồ điều trị, chúng tôi cố gắng trấn an tâm lý người bệnh và gia đình, giúp họ hiểu rằng ung thư không phải là dấu chấm hết," bác sĩ Phương nói.
Khi bệnh nhân từ chối điều trị, bác sĩ cố gắng thuyết phục song không phải trường hợp nào cũng được như ý. Ảnh: Science Source
Ước tính khoảng 350.000 người Việt đang sống chung với ung thư, trong đó hơn 165.000 ca mắc mới và 115.000 trường hợp tử vong mỗi năm. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ mỗi 100.000 người Việt có 159 người được chẩn đoán ung thư và 106 người tử vong do bệnh này, đưa tỷ suất tử vong vì ung thư của Việt Nam lên top 50 trong 185 quốc gia.
Điều trị ung thư hiện có nhiều tiến bộ với các phương pháp phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, nhắm đích, miễn dịch và nội tiết, nhưng hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào thời điểm phát hiện bệnh. Với các loại ung thư phổ biến như dạ dày, đại tràng hay gan, phẫu thuật, thường điều trị nền tảng, đặc biệt ở giai đoạn sớm. Ở giai đoạn muộn, điều trị giúp kiểm soát biến chứng như tắc ruột, xuất huyết hoặc đau đớn kéo dài.
Thực tế, y học chưa ghi nhận trường hợp nào khỏi ung thư chỉ nhờ uống thuốc nam hoặc biện pháp dân gian. Các bác sĩ khuyến cáo bệnh nhân cần sáng suốt lựa chọn cách điều trị khoa học, phù hợp với tình trạng bệnh và luôn tham khảo ý kiến chuyên gia để có hướng đi đúng đắn.
"Chúng tôi biết nhiều người sợ đau, sợ phẫu thuật, nhưng ung thư không có phép màu. Đừng từ bỏ cơ hội khi vẫn còn hy vọng", bác sĩ Nam chia sẻ.
Thùy An
