Có hai quan điểm khác nhau trong cách bố trí phòng đọc, nơi làm việc. Các nhà phong thủy xưa chú trọng đến việc lựa chọn hướng của phòng đọc, phòng làm việc (thư phòng). Cụ thể, thư phòng nên bố trí ở hướng Nam hoặc Đông Nam của ngôi nhà hay gian phòng. Bàn ghế và giá sách cũng nên được kê đặt ở phương vị tương ứng hoặc ở vị trí thuận tiện cho người đọc.
Nhiều nhà nghiên cứu phong thủy hiện đại cho rằng, quan điểm này xuất phát từ việc người xưa có điều kiện để lựa chọn. Trong bối cảnh đất rộng người thưa, tầng lớp "có chữ" trong xã hội chủ yếu là trí thức phong kiến và nho sỹ, ai cũng có thể chọn hướng Nam để bố trí phòng đọc.
Thực tế không hoàn toàn như vậy. Ngay thời đó, một số trường phái phong thủy, giới nghệ sỹ (thi nhân, thư pháp gia, họa sỹ) và những người theo đạo đã chú trọng đến từng chi tiết trong bố trí phòng đọc, nhất là việc kê đặt bàn ghế, giá sách, nghiên bút... Thậm chí nhiều quan lại, chức sắc tôn giáo thời Tống ở Trung Quốc còn xếp sắp giấy mực, ống bút, ấn triện ở những vị trí khác nhau tùy theo ngày hoặc giờ làm việc.
Đến đời nhà Thanh, sau khi Ung Chính và Càn Long cho sàng lọc, nghiên cứu hiệu chỉnh, biên soạn lại toàn bộ hệ thống thư tịch liên quan đến trạch cát, bói toán, phong thủy, hai trường phái đã được kết hợp với nhau thành một hệ thống nguyên tắc chung về việc bố trí phòng, kê đặt bàn ghế và giá sách trong phòng đọc.
Theo phong thủy, phòng đọc và phòng làm việc bố trí ở phương hướng nào cũng phải tuân thủ nguyên tắc "kỵ bối môn", nghĩa là kê bàn sao cho người ngồi làm việc, đọc hoặc viết không quay lưng ra phía cửa, gồm cả cửa chính và cửa sổ. Ảnh minh họa: jpkcnet.com
Theo đó, muốn đạt hiệu quả cao trong học tập, công tác cần chú ý kê bàn ghế, đặt giá sách theo các nguyên tắc sau đây:
Phòng đọc, phòng làm việc bố trí ở phương hướng nào cũng phải tuân thủ nguyên tắc "kỵ bối môn", nghĩa là kê bàn sao cho người ngồi làm việc, đọc hoặc viết không quay lưng ra phía cửa, gồm cả cửa chính và cửa sổ.
Trường hợp kê bàn nhìn thẳng ra cửa, đòi hỏi khoảng cách từ cửa chính (hoặc cửa sổ) đến cạnh gần nhất của bàn phải lớn hơn 3 m. Khoảng trống từ cửa đến bàn học, làm việc nên kê đặt bàn uống nước hoặc chậu cảnh để hóa giải sát khí.
Bàn đọc sách, làm việc không được kê ngay dưới xà, dầm nhà hoặc đèn trần nhằm giúp người đọc tập trung hơn, đồng thời bớt mệt mỏi, không bị đau đầu, chóng mặt.
Nếu không có đèn bàn, sử dụng đèn trần hoặc đèn tường, bàn đọc phải kê sao cho bóng đèn không vuông góc với khu vực đỉnh đầu, vai và gáy của người ngồi đọc. Tương tự, bàn làm việc không được kê ngay dưới và vuông góc với quạt trần hoặc điều hòa nhiệt độ.
Phạm cấm kỵ này thường khiến người ngồi đọc đau vai mỏi gáy, ngủ dậy mệt mỏi, sắc mặt nhợt nhạt. Lâu dần sẽ mắc các bệnh về thần kinh và thương hàn.
Không kê đặt bàn làm việc hoặc chỗ ngồi làm việc ngay cửa ra vào. Cửa phòng đọc nên mở ở một góc nhất định, hạn chế mở cửa chính giữa. Có thể sử dụng cửa sổ, cửa kính để lấy ánh sáng, nhưng phải đảm bảo người ngồi đọc, làm việc không nhìn thấy cảnh vật bên ngoài.
Trên bàn làm việc, sách vở có thể bày cả hai bên trái và phải người ngồi đọc, riêng ống bút nhất thiết phải đặt ở phía tay trái và phải cao hơn những đồ vật khác bên phải.
Bút lông, bút vẽ cắm trong ống bút phải xòe ngòi như bông hoa, không được chụm lại như ngọn giáo; hoặc sử dụng giá để treo ngòi bút hướng xuống dưới.
Nghiên mực, lọ mực, ấn triện... đặt bên tay phải người ngồi làm việc, bày theo thứ tự từ cao đến thấp, từ trong ra ngoài.
Giá sách có thể kê ở cả 3 phía, trước mặt, bên phải hoặc bên trái bàn đọc. Nhưng nếu điều kiện cho phép, kê giá sách bên phía tay trái của người ngồi đọc là tốt nhất.
Không nên kê giá sách sau lưng người ngồi đọc. Nếu vì lý do nào đó phải kê giá sách phía sau lưng, phải đảm bảo sự chắc chắn, an toàn của giá và sách báo bày trên đó.
Những phòng chuyên để đọc sách, sáng tác, phòng học của con cái trong gia đình, ngoài việc tuân thủ các nguyên tắc nêu trên, tốt nhất nên bố trí linh hoạt, hàng năm có thể thay đổi vị trí bàn ghế...
Phong thủy Huyền không đã chứng nghiệm thực tế và rất coi trọng việc kê đặt bàn học ở vị trí của sao Văn khúc - chủ về văn học, trí tuệ, quan vận. Văn khúc quản hướng Đông Nam nhưng mỗi năm lại lưu chiếu và cai quản một trong 9 cung thiên bàn, do đó có thể kê đặt bàn học theo cung vị lưu chiếu hàng năm của sao.
Trường hợp không thay đổi vị trí ngồi theo quỹ đạo của sao Văn khúc thì khi kê đặt bàn học, bàn làm việc tại các hướng tương sinh với Văn khúc: Đông, Đông Nam, chính Nam hoặc chính Bắc.
Trong vòng 10 năm tới sao Văn khúc lần lượt lưu chiếu (quản) ở các cung (hướng) sau: Năm 2022 tại hướng Đông Nam, 2023 tại Trung cung, 2024 tại hướng Tây Bắc, 2025 tại hướng Tây, 2026 tại hướng Đông Bắc, 2027 tại hướng Nam, 2028 tại Bắc, 2029 tại hướng Tây Nam, 2030 tại hướng Đông, 2031 tại hướng Đông Nam.
Nhà nghiên cứu văn hóa Phạm Đình Hải