Nguyễn Hoàng Điệp và những người tri kỷ

"Tri kỷ đối với tôi chính là điện ảnh. Những người thực sự là tri kỷ trong đời tôi là những người đến cùng tôi trong điện ảnh, dù bất kể lý do nào đưa họ đến". Đó là những lời đầu tiên của nữ đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp khi nói về 1982 - dự án điện ảnh mới nhất của mình.

1982 đánh dấu sự trở lại của Điệp với điện ảnh độc lập, tròn 10 năm kể từ thành công rực rỡ của Đập cánh giữa không trung. Nhưng xa hơn, như chia sẻ, đó là cuộc hội ngộ của chị với những tri kỷ trong đời lẫn trong nghề, khi chị được làm phim cùng những người bạn lâu năm, những đồng nghiệp thân thuộc, những người luôn thấu hiểu và ủng hộ mình từ mọi phía.

 Và quan trọng hơn, với Nguyễn Hoàng Điệp, điện ảnh cũng chính là một tri kỷ lớn trong cuộc đời làm nghệ thuật.

Dự án của những tri kỷ...

Với Điệp, tri kỷ có thể là những người xuất hiện vào khoảnh khắc quan trọng nhất trong cuộc đời mình: Họ đến đúng lúc, khi mình cần, nhất là trong điện ảnh.

Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp. Ảnh: BTC

"Họ có thể đến với tôi vì một vai diễn, vì học hỏi, vì viết nhạc phim, vì làm thiết kế hay chỉ đơn giản là một vai trò rất phụ trong đoàn làm phim. Thậm chí, họ có thể đến chỉ để vỗ tay. Nhưng điều quan trọng là họ đến cùng điện ảnh" - chị bày tỏ - "Nếu định nghĩa con người qua 2 chữ tri kỷ, với tôi, con người đó phải được định nghĩa trong điện ảnh".

 Và dự án điện ảnh 1982 được ra đời từ sự xuất hiện của những tri kỷ như thế.  Ở đó, Điệp có sự đồng hành vô điều kiện trước tiên từ người bạn lâu năm - Đỗ Thị Hải Yến, nữ diễn viên từng ghi dấu ấn với Người Mỹ trầm lặng, Chuyện của Pao, Cánh đồng bất tận... Dự án cũng đánh dấu sự trở lại của Đỗ Thị Hải Yến (vai Thu Yến) sau một thời gian vắng bóng. Không chỉ đảm nhận vai chính, cô còn tham gia với vai trò đồng sản xuất phim. Ngay từ những ngày đầu, Hải Yến đã ở bên Điệp khi bộ phim mới chỉ ở giai đoạn ý tưởng.

"Khi tôi vừa hoàn thành bộ phim mới, Điệp nói muốn làm một câu chuyện nào đó. Tôi bảo: Làm cái gì đơn giản thôi, mình đâu có nhiều tiền, làm điện ảnh tốn kém lắm! Và rồi, tôi đề xuất làm về cuộc đời của Điệp, vì cuộc đời Điệp rất thú vị, con người Điệp cũng thú vị không kém! Tôi còn nói: Tớ sẽ ra Hà Nội đóng vai Điệp luôn!" - Hải Yến nhớ lại - "Sau đó, Điệp đồng ý và viết mấy dòng phác thảo phim chỉ khoảng nửa trang A4 gửi cho tôi. Rồi, tôi cũng chẳng cần biết nội dung ra sao, chỉ nói: Một tuần nữa tớ sẽ có mặt ở Hà Nội và cùng cậu làm".

Đỗ Thị Hải Yến (phải) vào vai nữ chính Thu Yến trong phim “1982”

Rồi, 2 người phụ nữ cùng sinh năm 1982 này gặp nhau ở Hà Nội. Họ bàn bạc với nhau: Cần thêm 1 người đồng hành. Đó phải là một phụ nữ, bởi theo Hải Yến, suy cho cùng không ai hiểu phụ nữ bằng phụ nữ. Và, phải là một người yêu Hà Nội thật sự, để cảm nhận được câu chuyện của 1982.

Cũng từ một mối quan hệ tri kỷ, Hải Yến trở thành cầu nối quan trọng giúp 1982 có cơ hội hiện thực hóa trên các thước phim. Cô chủ động liên lạc với Tổng Giám đốc Menard Việt Nam Lê Thanh Hương (đồng sản xuất phim 1982) để cùng Nguyễn Hoàng Điệp chia sẻ về bộ phim.

"Chúng tôi kể về 1982. Ban đầu, mọi thứ có vẻ chỉ là những ý tưởng còn rất "mây gió". Nhưng chị Hương đã ngồi lắng nghe chúng tôi suốt mấy tiếng đồng hồ. Chị đã thực sự xúc động với câu chuyện của 1982" - Hải Yến kể.

Như chính lời nhà sản xuất Lê Thanh Hương bộc bạch: "1982 là câu chuyện rất riêng của 3 chị em chúng tôi - những người con của Hà Nội. Khoảng 16 tháng trước, rất tình cờ, chúng tôi có cơ hội ngồi với nhau. Khi Điệp và Yến nói về 1982, chúng tôi thấy chính mình trong đó".

"1982 rất Hà Nội. Nó là những con phố, là nhịp sống, là hơi thở của Hà Nội. Và hơn hết, nó là sự đắm đuối vươn lên của những người phụ nữ qua nhiều thế hệ sống ở mảnh đất này. Câu chuyện đó đã chạm đến chúng tôi. Và, chỉ 3 ngày sau, bộ phim được bấm máy" - chị nói.

Rõ ràng, chính sự đồng điệu và niềm tin tuyệt đối đã mang lại một sự kết nối mạnh mẽ giữa những tri kỷ với nhau trong điện ảnh, cho sự ra đời của 1982. Không chỉ có Điệp, có Yến, có Hương, mà còn rất nhiều người khác đã đến với 1982 cũng bằng một tấm lòng tri kỷ như thế.

Cụ thể, với NSƯT Chiều Xuân (vai thứ chính trong 1982), hành trình của 1982 cũng giống như một sợi dây vô hình gắn kết tất cả những người cùng đồng hành như một gia đình thực sự.

"Khi làm phim, chúng tôi đến với nhau, đôi khi chỉ cần Điệp nói: "Em cần thế này…", là tôi sẽ có mặt. Điều đó không chỉ xảy ra với riêng tôi. Chúng tôi vẫn gọi là "team của Điệp", một nhóm những con người thân thuộc đến mức không cần cất thành lời, chỉ cần những tín hiệu là sẵn sàng lên đường, sẵn sàng có mặt, sẵn sàng đi theo Điệp" - NSƯT Chiều Xuân bày tỏ - "Và khi làm điều này, chúng tôi thấy mình được sống nhiều hơn, nhân lên rất nhiều lần. Điều đó vô hình trung trở thành một sự gắn kết bền chặt. Tôi nghĩ, trong những lúc khó khăn nhất, cô đơn nhất, chắc chắn chúng tôi sẽ luôn ở cùng nhau và chia sẻ với nhau".

Sự kiện công bố những hình ảnh đầu tiên của bộ phim “1982”

Một cách làm phim độc đáo

Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp cho biết, đoàn phim 1982 tuy rất nhỏ nhưng lại là đoàn phim quốc tế, bởi quay phim Sven Zellner - một đạo diễn tài liệu nổi tiếng người Đức - giao tiếp bằng tiếng Anh, diễn viên chính và thứ chính kiêm luôn phiên dịch. Đôi khi, bất đồng giữa chị và quay phim căng thẳng đến mức không nhìn mặt nhau, phải có người đứng ra hòa giải.

Điều này đã đặt Nguyễn Hoàng Điệp vào một tình thế, làm bộ phim này không giống như bài bản trước đây. Nếu ở Đập cánh giữa không trung, chị và quay phim Phạm Quang Minh được đào tạo trong cùng một hệ thống trường quy bài bản, thì ở 1982, chị phải làm việc với một quay phim nước ngoài, theo một hệ thống làm phim khác hoàn toàn.

Đặc biệt, Nguyễn Hoàng Điệp tiết lộ, 1982 được thực hiện bằng một tinh thần đầy ngẫu hứng. Cụ thể, "chúng tôi có một kịch bản nhưng lại phá vỡ nó từng ngày, trong từng cảnh quay. Chỉ có máy quay, diễn viên và đạo diễn làm việc với nhau và đi tiếp con đường truy cầu một sự biết hoàn toàn mới. Càng biết, tôi lại càng thấy mình dại, nên tôi buộc phải đặt xuống gánh nặng ấy để nhẹ nhõm bước tiếp".

Đoàn phim “1982”. Ảnh: NVCC

Sự "ngẫu hứng" này được chính diễn viên Đỗ Thị Hải Yến chứng minh: "Trong 1982, có một cảnh quay mà có lẽ chỉ tôi mới theo được Nguyễn Hoàng Điệp. Đoàn phim chuẩn bị 2 thùng nước lá xông để 2 người em của nhân vật chính Thu Yến ngồi tắm. Khi cảnh quay kết thúc, đạo diễn bỗng tiếc 2 thùng nước xông, liền bảo tôi: "Nhảy vào đi, ngồi luôn đi, để tớ quay cảnh này, biết đâu sẽ dùng được trên phim". Dù kịch bản không hề có cảnh này, nhưng tôi vẫn làm".

"Chưa hết, tôi nghĩ chỉ cần nhắm mắt là xong, nhưng không, Điệp yêu cầu tôi gục mặt xuống như thể đang chết đuối và chỉ được ngẩng lên khi cô ấy hô "cắt" - Hải Yến nhớ lại - "Rồi, suốt quá trình làm phim, trong đầu tôi lúc nào cũng vang lên tiếng của Điệp: "Không… không được… khóc đi… khóc đi, đừng cười!". Đó như một sự nhận diện thường trực của Điệp trong bộ phim này".

Trải nghiệm đặc biệt này của Đỗ Thị Hải Yến đã phần nào hé lộ 1 trong những đích đến trong sáng tạo điện ảnh của Nguyễn Hoàng Điệp, ít nhất là với 1982.

Nữ đạo diễn chia sẻ, khi nhân vật phải diễn cảnh úp mặt xuống một xô nước xông cho đến khi đạo diễn hô "cắt" mới được ngẩng lên, đó không chỉ là hành động của một cô gái tắm trong chiếc xô. Nó còn gợi lên một hiện thực khác - một lát cắt của đời sống. Ở Hà Nội, đã từng có những người tắm trong những chiếc xô như vậy, có những người từng cúi mặt xuống nước để truy cầu một nỗi buồn sâu thẳm dưới đáy xô cho đến khi ngộp thở mới trồi lên… Nhưng trong điện ảnh, hiện thực ấy không chỉ đơn thuần là sự tái hiện đời sống, mà phải trở thành một thứ hiện thực của cảm giác, của tâm trí.