4 tia laser siêu sáng và mạnh chiếu lên bầu trời đêm để tạo ra một ngôi sao dẫn đường nhân tạo cho Kính Viễn vọng Rất Lớn (VLT) của Đài quan sát châu Âu Nam Bán cầu (ESO) ở Paranal, Chile, năm 2016. Ảnh: ESO/S. Lowery
Công ty năng lượng Mỹ AES Energy dự định xây một cơ sở sản xuất hydro xanh lớn tại Chile, chỉ cách núi Paranal, nơi đặt Kính viễn vọng Rất Lớn (VLT) của Đài quan sát châu Âu Nam Bán cầu (ESO), vài km, Interesting Engineering hôm 18/1 đưa tin.
Được xây dựng vào những năm 1990 với chi phí 350 triệu USD (tương đương 840 triệu USD hiện nay), VLT là một trong những công cụ quan sát bầu trời nhạy bén nhất thế giới, có thể quan sát nhiều vật thể thú vị. Gồm 4 kính viễn vọng rộng 8,2 m hoạt động đồng bộ, đài quan sát có độ chính xác cao này đã giải mã một số hiện tượng vũ trụ bí ẩn nhất với con người.
Nhưng khả năng quan sát của VLT có thể giảm đáng kể nếu INNA, dự án hydro mới, được phê duyệt, theo tổng giám đốc ESO Xavier Barcons. Dự án hydro có thể làm tăng độ sáng bầu trời tới 10%, đủ để biến núi Paranal từ một trong những điểm quan sát hàng đầu thế giới thành điểm quan sát trung bình. Mức ô nhiễm ánh sáng này sẽ cản trở VLT quan sát những vật thể hoặc hiện tượng thiên văn mờ yếu, làm giảm hiệu quả khoa học.
Núi Paranal cao 2.664 m tại sa mạc Atacama, Chile, là một trong số ít nơi còn lại trên Trái Đất không bị ô nhiễm ánh sáng đô thị hay công nghiệp. Vị trí của nó trong dãy Andes mang lại bầu trời đêm quang đãng hơn 11 tháng mỗi năm, tạo điều kiện lý tưởng cho nghiên cứu thiên văn.
VLT thành công phần lớn nhờ vào bầu trời tối, quang đãng trên núi Paranal. Một khảo sát năm 2023 cho thấy, trong số 28 đài quan sát thiên văn tiên tiến nhất thế giới, núi Paranal chịu ít ô nhiễm ánh sáng nhân tạo nhất. Những điều kiện đặc biệt này đã khiến ESO chọn núi Cerro Armazones gần đó cho kính viễn vọng thế hệ tiếp theo - Kính viễn vọng Cực Lớn (ELT).
Mô phỏng Kính viễn vọng Cực Lớn (ELT) trên đỉnh Cerro Armazones, sa mạc Atacama, Chile. Ảnh: ESO
Dự kiến trở thành kính viễn vọng ánh sáng khả kiến lớn nhất thế giới, ELT sẽ có gương rộng 39,3 m và đi vào hoạt động cuối thập kỷ này. Kính viễn vọng trị giá 1,5 tỷ USD này sẽ kế thừa di sản của VLT, cung cấp những quan sát sâu hơn về vũ trụ xa xôi, cho phép nghiên cứu chi tiết về các ngoại hành tinh phù hợp cho sự sống. Tuy nhiên, ô nhiễm ánh sáng từ dự án INNA đe dọa đến việc quan sát vũ trụ và có thể cản trở các phát hiện khoa học quan trọng.
INNA là khu công nghiệp trị giá 10 tỷ USD, rộng 3.021 hecta và gồm ba trang trại điện mặt trời, ba trang trại điện gió, một hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin và các cơ sở sản xuất hydro. Khu công nghiệp này dự kiến sản xuất đến 217.023 tấn hydro xanh mỗi năm.
ESO ước tính, INNA có thể tạo ra ô nhiễm ánh sáng tương đương một thành phố 20.000 người. Một số phần của khu công nghiệp có thể chỉ cách kính viễn vọng 5 km, và bất kỳ sự mở rộng nào trong tương lai cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng hơn đến bầu trời đêm của Paranal.
Theo Barcons, dự án như INNA có thể chuyển đến những địa điểm thích hợp khác, nhưng núi Paranal là không thể thay thế với giới thiên văn học. Ông gợi ý rằng nhà máy hydro có thể di dời đi xa 50 km mà không ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất.
Thu Thảo (Theo Interesting Engineering)