1. Những thứ không cần thiết
Lưu Vũ Tích từng viết:
"Núi không cần cao, có tiên thì nổi tiếng; sông không cần sâu, có rồng thì linh thiêng." Giá trị của cuộc sống không nằm ở việc tích lũy vật chất mà nằm ở sự thanh thản của tâm hồn.
Đồ vật không cần thiết trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn khiến tâm trí ngột ngạt, tựa như một "nhà tù tinh thần" vô hình. Triết lý sống tối giản được Thoreau và Đào Uyên Minh đề cao, khuyến khích con người tìm niềm vui trong sự giản dị và an yên.
Giá trị của cuộc sống không nằm ở việc tích lũy vật chất mà nằm ở sự thanh thản của tâm hồn.
Câu nói "Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn" trong Chủ nghĩa tối giản nhấn mạnh rằng buông bỏ những thứ không cần thiết sẽ giúp ta sống tự do và hạnh phúc hơn. Tương tự, người xưa có câu:
"Nước chảy không hôi thối, chốt cửa không mục vì luôn chuyển động." Ý rằng chỉ khi liên tục đổi mới, buông bỏ cái cũ và đón nhận cái mới, ta mới có thể phát triển và duy trì sự hưng thịnh.
2. Thức ăn dư thừa
Châu Tử Gia Huấn dạy rằng:
"Một bát cháo, một hạt cơm, đều phải nhớ đến công sức nhọc nhằn để có được chúng." Câu này nhắc nhở con người cần biết quý trọng từng miếng ăn, từng hạt gạo vì đó là kết quả của lao động vất vả.
Ở Ai Cập cổ đại, người dân tôn thờ thần Osiris – vị thần nông nghiệp – như một cách tri ân mùa màng bội thu. Socrates cũng từng nói:
“Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo.” Tư tưởng này khuyến khích con người trân trọng sự đơn giản, tránh xa lãng phí và xa hoa. Trong The Omnivore’s Dilemma, Michael Pollan chỉ ra rằng thói quen tiêu thụ dư thừa và lãng phí thực phẩm hiện đại không chỉ gây tổn hại môi trường mà còn phá hủy mối quan hệ hài hòa với thiên nhiên.
Châu Tử Gia Huấn dạy rằng: "Một bát cháo, một hạt cơm, đều phải nhớ đến công sức nhọc nhằn để có được chúng."
Tư tưởng "ăn vừa đủ" cũng xuất hiện trong Kinh Dịch và được triết gia Seneca nhấn mạnh: "Không phải thức ăn bạn ăn, mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh."
Cuộc sống hiện đại với đồ dùng một lần và thực phẩm dư thừa đã tạo ra gánh nặng cho môi trường. Lời dạy xưa về tiết kiệm thức ăn không chỉ giúp bảo vệ tài nguyên mà còn tạo ra lối sống trách nhiệm và bền vững.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman trong Trí tuệ cảm xúc khẳng định rằng khả năng quản lý cảm xúc là chìa khóa dẫn đến thành công và hạnh phúc. Ông nhấn mạnh rằng kiểm soát cảm xúc không chỉ cải thiện cá nhân mà còn giúp xây dựng cộng đồng bền vững.
Câu tục ngữ Trung Quốc:
"Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi."
Điều này cho thấy cảm xúc có thể tác động lớn đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Tác phẩm To the Lighthouse của Virginia Woolf miêu tả sự biến động cảm xúc của các nhân vật, khẳng định rằng chỉ khi buông bỏ muộn phiền, con người mới có thể lắng nghe sâu sắc tiếng nói của cuộc sống.
Phật giáo khuyên đối diện với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm. Trong Dhammapada có câu:
“Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được.”
Tư tưởng này nhấn mạnh sự cần thiết của hòa hợp nội tâm để đạt được bình an. Thiền chính niệm – phương pháp được áp dụng rộng rãi trong tâm lý học hiện đại – dạy chúng ta quan sát cảm xúc mà không để chúng chi phối.
Một bài học đắt giá khác đến từ nhân vật Anna Karenina của Leo Tolstoy, nơi sự ghen tuông và bất mãn dần ăn mòn tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện này cảnh báo rằng cảm xúc tiêu cực nếu không được giải tỏa sẽ trở thành sức mạnh hủy diệt, làm suy yếu tinh thần và thể chất.
4. Nợ
Có câu nói hiện đại:
"Đừng để chiếc ví của bạn trở thành khu vườn khốn khổ, đầy những hối tiếc đã mua."
Câu nói này nhắc nhở chúng ta cẩn trọng với chi tiêu, giống như lời cảnh báo của Shakespeare:
“Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift ẩn dụ nợ nần qua hình ảnh những sợi chỉ mỏng dần trói buộc Gulliver, ám chỉ nợ có thể hạn chế tự do. Từ văn học cổ điển đến trí tuệ dân gian, tất cả đều khuyên con người cẩn trọng với nợ nần, vì nợ là "xiềng xích của tự do".
Câu tục ngữ phương Tây:
“Tiền không phải là gốc rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Để tránh nợ nần, cần phân biệt rõ nhu cầu và mong muốn. Tác phẩm Truyện ngụ ngôn của Aesop có hình ảnh chú chim bán bộ lông của mình để đổi lấy tiền, một bài học cảnh tỉnh về chủ nghĩa khoái lạc ngắn hạn khiến ta đánh mất sự tự do lâu dài.
Tư tưởng “Thủy tích thạch xuyên” (nước chảy lâu xuyên đá) khuyên ta kiên trì và tích lũy từng chút để đạt được thành công. Điều này liên quan đến nhân vật kẻ keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac, người đã tiết kiệm cực đoan nhưng lại cho thấy sức mạnh của sự cần cù và kiên nhẫn trong quản lý tài sản.
Khổng Tử cũng từng dạy:
“Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách đúng đắn.”
Để đạt được tự do tài chính, cần tiết kiệm, đầu tư khôn ngoan và tránh xa nợ nần không cần thiết. Một gia đình ổn định tài chính sẽ tạo ra nền tảng vững chắc cho các thành viên. Câu tục ngữ trong Kinh thánh nhắc nhở rằng:
“Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm khởi đầu của những giấc mơ.”
Giữ cho gia đình ổn định và không vướng bận nợ nần chính là bước đầu tiên để hướng tới cuộc sống an lành, bền vững và hạnh phúc.